Στα παρασκηνια...

Με εμμονή στην λεπτομέρεια,στόχος μας είναι να φτιάχνουμε θεατρικές παραστάσεις υψηλού επιπέδου, μιλώντας πάντα την γλώσσα του σήμερα με ένα πολυσυλλεκτικό ρεπερτόριο και σε συνεργασία με τους κορυφαίους δημιουργούς στην Ελλάδα και όχι μόνο.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΡΓΟΥ / ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ / ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ

Για μας είναι εξαιρετικά σημαντικό το θέατρο «Πορεία» να δημιουργήσει ένα σαφές στίγμα, χτίζοντας σταδιακά ένα πιστό και ει δυνατόν ολοένα αυξανόμενο κοινό. Για να επιτευχθεί αυτό, είναι απαραίτητη προϋπόθεση να υπάρχει μεταξύ των σκηνοθεσιών αλλά και των έργων που επιλέγονται, μια εκλεκτική συγγένεια. Αυτό δεν σημαίνει ομοιότητα, ούτε και ομοιογένεια, αλλά μια κοινή αντίληψη και αισθητική. Στο «Πορεία» εισέρχονται καλλιτέχνες που είτε έχουν αποδείξει στη διαδρομή τους αυτό το καλλιτεχνικό ήθος, είτε διαβλέπουμε την εξέλιξη τους και τους δίνουμε την ευκαιρία να δοκιμαστούν.

Υπάρχει ένα αόρατο νήμα που συνδέει τις παραστάσεις μεταξύ τους. Δεν πρόκειται για σαφή νοηματικό ή θεματικό άξονα, αλλά περισσότερο για μια ανάγκη που έχει να κάνει με το να μιλήσουμε για τα φλέγοντα ζητήματα της εποχής μας, όχι ασφαλώς με τρόπο επικαιρικό, αλλά βαθύ, έτσι που να άπτεται των σημαντικών και παντοτινών ανθρώπινων θεμάτων: έρωτας, θάνατος, φυγή, αποξένωση, προδοσία…

Η Μεγάλη Χίμαιρα λόγου χάριν επελέγη με κριτήρια αντικειμενικά, δηλαδή μυθιστόρημα κλασικό, σύγχρονου συγγραφέα, που ποτέ δεν έχει μεταφερθεί στο σανίδι, το πιο αγαπητό του ίσως στο ευρύ κοινό κ.ο.κ. Ωστόσο η θεματική του βιβλίου είναι μια θεματική που μας αφορά σε πολλά επίπεδα: (η ξένη που ερωτεύεται την Ελλάδα και παντρεύεται Έλληνα, αυτή που αγαπιέται και μισιέται παράφορα από τους κατοίκους της χώρας, αλλά και την οικογένεια που θα φτιάξει και που τελικά γίνεται τροφή για τα ψάρια). Η αμφίθυμη σχέση μας με τη Δύση ήταν για μας ένα θέμα φλέγον, όσο και η διερεύνηση της διπλής ταυτότητας, ή καλύτερα της πολλαπλής ταυτότητας. Το πέρασμα στις Τρεις Αδερφές του Τσέχωφ έγινε ομαλά, μέσα από τον Καραγάτση: ένα διήγημά του, την Μπουχούνστα, όπου οι Ρώσοι κάτοικοι ενός χωριού, αποδεικνύονται εν τέλει Θεσσαλοί Καραγκούνηδες. Το θέμα της αποξένωσης, της πολλαπλής ταυτότητας και πάλι, έρχεται να συναντηθεί με το θέμα της φυγής από έναν ρημαγμένο τόπο, αλλά και της ματαίωσης. Ζητήματα που απασχόλησαν σε προσωπικό επίπεδο σκηνοθέτη και ηθοποιούς.

Η δημιουργική διαδικασία είναι κάτι που ξεκινάει πολύ πριν την αντιληφθούν ακόμα και οι κοντινοί μας άνθρωποι. Εάν πρόκειται για μετάφραση συνήθως ενάμιση τουλάχιστον χρόνο πριν καν ξεκινήσουν οι πρόβες. Το ίδιο ισχύει και για μεταφορά μυθιστορήματος ή διηγήματος, μόνο που εκεί ίσως χρειαστεί περισσότερος χρόνος. Και οι δύο αυτές διαδικασίες είναι εξόχως σημαντικές, με τη μετάφραση να αποτελεί επί της ουσίας ερμηνεία, συγγραφή ενός νέου έργου. Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη προσοχή έτσι ώστε, ενώ θα χτιστεί ένα ζωντανό και παλλόμενο δημιούργημα να μην προδώσει τίποτα από την ουσία, αλλά και την ομορφιά του πρωτοτύπου. Όσον αφορά τη θεατρική μεταφορά βιβλίου, υπάρχει μια περίοδος συνομιλίας του σκηνοθέτη με τον διασκευαστή, έτσι ώστε να προσδιοριστούν οι άξονες της μεταφοράς, να γίνει η αναγκαία επιλογή προσώπων, τα σημεία στα οποία θα επικεντρώσουμε, η έκταση του όλου πράγματος κ.ο.κ. Φυσικά και στις δυο περιπτώσεις θα υπάρξουν πολλές διορθώσεις, πολλά "χέρια" όπως λέμε, μέχρι να φθάσουμε σε ένα κάπως τελικό κείμενο, το οποίο θα παραδοθεί στους ηθοποιούς και το οποίο όμως θα υποστεί κι άλλες αλλαγές κατά τη διάρκεια της πρόβας, έτσι ώστε να εκφραστεί με όσο πιο φυσικό και δημιουργικό τρόπο γίνεται.

Το θέατρο «Πορεία» έχει συστήσει και αναδείξει στο αθηναϊκό κοινό, πολλούς σπουδαίους σκηνοθέτες όπως τον Στάθη Λιβαθινό, τη Renate Jett, τον Cezaris Grauzinis, τον Oskaras Korsunovas.

ΣΚΗΝΙΚΑ / ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ

Ο χώρος που θα κινηθούν οι ηθοποιοί είναι εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο μιας παράστασης, διότι καθορίζει την συνθήκη κάτω από την οποία θα παίζουν. Η ευθύνη για την δημιουργία του ανήκει στον σκηνογράφο και συνήθως προκύπτει μετά από συζήτηση και δημιουργική διαδικασία με τον σκηνοθέτη. Ακόμα και το υλικό από το οποίο θα είναι φτιαγμένο το δάπεδο ενός σκηνικού έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία: άμμος, νερό, φυσικά υλικά, ή αντιθέτως πλακάκια, τσιμέντο ή ξύλο μπορούν να αλλάξουν τα πάντα. Η ιδέα του σκηνικού προκύπτει πάντα μέσα από την ιδέα της ίδιας της παράστασης. Λόγου χάριν στις Τρεις Αδερφές το μεγάλο ρολόι που δεσπόζει στο κέντρο του σκηνικού προέκυψε μέσα από το θέμα του υπαρξιακού άγχους που βιώνουν οι ήρωες. Στο ίδιο το κείμενο δεν υπάρχει παρά ένα κινέζικο ρολόι που ο γιατρός πετάει κάτω και σπάει. Στη δική μας παράσταση, ακριβώς επειδή ο χώρος ορίστηκε ως transit σταθμός αναμονής, το ρολόι έγινε ρολόι σταθμού και μάλιστα με τον δευτερολεπτοδείκτη να προσπαθεί απεγνωσμένα -χωρίς επιτυχία- να κινηθεί, υποβάλλοντας τους θεατές στην ακινησία του χρόνου που είναι ταυτόσημος με τη φευγαλεότητα της ζωής και το σάρωμα των πάντων. Στην Ευρυδίκη πάλι, της  Sarah Ruhl, το κεντρικό και μοναδικό στοιχείο του σκηνικού ήταν μια μακρόστενη πισίνα που σκάφτηκε μέσα στη σκηνή, καθώς το νερό έπαιζε πολλαπλό ρόλο στη δράση: απόλαυση και διακοπές, θάνατος και λήθη, κάθαρση κ.λπ.
Το ίδιο ισχύει και για τα κοστούμια που είναι ευθύνη του ενδυματολόγου που πολλές φορές είναι το ίδιο πρόσωπο με τον σκηνογράφο. Η εποχή που θα τοποθετηθεί η δράση έχει μεγάλη σημασία, όπως και η χρωματική γκάμα.

ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ / ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ / ΗΧΗΤΙΚΑ ΕΦΕ

Η μουσική οφείλει να είναι πάντα αλληλένδετη με τη δράση. Το ηχητικό εν γένει περιβάλλον επηρεάζει ψυχικά θεατές και ηθοποιούς δημιουργώντας τις κατάλληλες ατμόσφαιρες. Για τον σκοπό αυτό επιλέγεται ένας μουσικοσυνθέτης ο οποίος συνήθως έχει – ή επιθυμεί να αποκτήσει – εμπειρία θεατρικών παραστάσεων. Θέλει πάντως μεγάλη δεξιοτεχνία ο ήχος να μην "καπελώσει" ή να μην σχολιάζει τη δράση, αλλά να συνομιλεί μαζί της. Υπάρχουν περιπτώσεις που το έργο ή η σκηνοθεσία απαιτούν η μουσική να μην είναι ηχογραφημένη, αλλά να παίζεται "ζωντανά" επί σκηνής, στην περίπτωση αυτή επιλέγονται ηθοποιοί με μουσικές δεξιότητες. Κάποιες φορές η μουσική έχει δεσπόζοντα ρόλο, όπως λόγου χάριν στην Ευρυδίκη της Sarah Ruhl. Εκεί ο ρόλος του Ορφέα είναι ταυτισμένος με τη μουσική, οπότε ο ηθοποιός (Λ. Μαλκότσης) έπαιζε πολλά όργανα και μάλιστα συνέθεσε και ο ίδιος ένα κομμάτι σε κάποιον αυτοσχεδιασμό που θεωρήθηκε σημαντικό και έδεσε αρμονικά με την υπόλοιπη μουσική που συνέθεσε η Κ. Πολέμη, οπότε και κρατήθηκε. Η συνεισφορά αυτή είναι πολύτιμη διότι προσθέτει κάτι από τη προσωπικότητα και τον ψυχισμό του ηθοποιού στην παράσταση. Και οι υπόλοιποι ηθοποιοί όμως έπαιζαν όργανα και τραγουδούσαν, συνθέτοντας έτσι ένα "μιούζικαλ" και μάλιστα το στοιχείο αυτό μας οδήγησε στο να προστεθεί στον τίτλο ένας υπότιτλος Ένα μιούζικαλ στον Άδη!
Στις Τρεις Αδερφές του Τσέχωφ πάλι, η ίδια η ιδέα της τοποθέτησης της δράσης σε μιαν απροσδιόριστη "Θεσσαλία" στα μέσα του 20ου αιώνα καθόρισε και τις μουσικές συνθέσεις του Α. Τριανταφύλλου, με χάλκινα όργανα καθώς και τις επιλογές των τραγουδιών της εποχής.

ΒΙΝΤΕΟ

Οι βιντεοπροβολές αποτελούν ένα ξεχωριστό στοιχείο της παράστασης. Χρησιμοποιούνται οργανικά ώστε να συμβάλλουν κι αυτές στις ατμόσφαιρες μιας παράστασης, ή να συμβάλλουν στη δράση. Η σμίξη του κινηματογράφου με το θέατρο είναι κάτι που επιχειρείται ευρέως τις τελευταίες δεκαετίες, δεν είναι όμως πάντοτε επιτυχημένη, καθώς το θέατρο είναι τέχνη που αντιστέκεται σθεναρά σε τέτοιες προσμίξεις.

Στο «Πορεία» χρησιμοποιούνται επιλεκτικά, όπως λόγου χάρη στο Blasted-Ερείπια της Sarah Kane, όπου η οθόνη της τηλεόρασης ενός ξενοδοχείου απέκτησε τερατώδεις διαστάσεις και μας μετέφερε από την "κανονικότητα" του πολιτισμένου κόσμου στην παράλογη φρίκη κι ανεξέλεγκτη βία του πολέμου.

Στην Μεγάλη Χίμαιρα πάλι, η κινηματογραφική προβολή σε τεράστιο κυκλόραμα επελέγη προκειμένου να βαθύνει τη δράση, προσθέτοντας πρόσωπα που δεν θα μπορούσαν για πρακτικούς λόγους να παρουσιαστούν επί σκηνής, το στοιχείο της φύσης που είναι πανταχού παρόν στο μυθιστόρημα αλλά και στην παράσταση (θάλασσα σε όλες τις εκδοχές της, ήρεμη, φουρτουνιασμένη, συννεφιασμένη, ηλιόλουστη κ.λ.π), το στοιχείο της παραίσθησης και του ονείρου που είναι εξαιρετικά σημαντικό στη ροή, το στοιχείο του bigger than life, δηλαδή του μεγέθους και της αστραφτερής λάμψης εκεί που χρειαζόταν και τέλος μας έδωσε πολύτιμες λύσεις σε δύσκολες σκηνές όπως οι συνομιλίες νεκρών με ζωντανούς, ή η αυτοκτονία κάποιων ηρώων.

ΦΩΤΙΣΜΟΙ

Οι φωτισμοί είναι ένας τομέας αρκετά παρεξηγημένος στην Ελλάδα καθώς τόσο η υλικοτεχνική υποδομή δεν είναι επαρκής σε πολλά θέατρα, αλλά και οι ικανοί σχεδιαστές φωτισμών δεν είναι πολλοί, γι’ αυτό και περιζήτητοι. Το θέατρο «Πορεία» προσπαθεί, παρά τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες, να ανανεώνει και να εμπλουτίζει τον εξοπλισμό του κάθε χρόνο. Οι φωτιστές που επιλέγονται παρακολουθούν την πορεία των δοκιμών, έτσι ώστε όταν έρθει η ώρα να δράσουν, κατά το τελευταίο διάστημα των προβών, να είναι έτοιμοι να δημιουργήσουν με σύμμαχο τους κατάλληλους φωτισμούς, τις ατμόσφαιρες που ο σκηνοθέτης θα ζητήσει.
Κάποιες φορές οι φωτισμοί λειτουργούν ως αυτούσια σκηνοθεσία όπως π.χ. στον μονόλογο Λήθη του Δ. Δημητριάδη, όπου η Αμερικανοεβραία φωτίστρια F. Ross με τους φωτισμούς της δημιούργησε εικόνες που συνέβαλλαν αποφασιστικά στο τελικό αποτέλεσμα.

ΚΙΝΗΣΙΟΛΟΓΙΑ

Η επιμέλεια της κίνησης, όπως και όλη η ψυχοσωματική προετοιμασία των ηθοποιών είναι μια ακόμα σημαντική παράμετρος στη δημιουργία των θεαμάτων μας. Αυτό δεν έχει πάντοτε να κάνει με την ύπαρξη χορογραφιών, αλλά με το ζέσταμα των ηθοποιών και την ετοιμότητα τους να δοκιμάσουν στην πρόβα. Έχει επίσης στόχο τη δημιουργία του ομαδικού κλίματος, ή αλλιώς συνενοχής. Η έννοια αυτή είναι εξόχως σημαντική, διότι μόνο τότε το ensemble των ηθοποιών μπορεί να γίνει εξομολογητικό, δηλαδή να καταθέσει κομμάτια της προσωπικής του εμπειρίας που θα πλουτίσουν την παράσταση και θα την κάνουν να αφορά τους θεατές. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, προτείνονται από τον επιμελητή / επιμελήτρια της κίνησης από κοινού με τον σκηνοθέτη, αυτοσχεδιασμοί που άπτονται της θεματικής της παράστασης. 

Οι τελευταίες πινελιές (αλλά διόλου ασήμαντες) έρχονται με το μακιγιάζ και την επιμέλεια των κομμώσεων από εξειδικευμένους μακιγιέρ/ζ και κομμωτές/τριες, που θα δώσουν στην όψη των ηθοποιών εκείνο που χρειάζεται, ώστε να δημιουργήσουν την κατάλληλη εντύπωση, αλλά και να κλειδώσουν την αλλαγή του ψυχισμού στους ηθοποιούς.

Όλες αυτές οι παράμεροι που περιγράφηκαν παραπάνω, φροντίζονται έως την παραμικρή λεπτομέρεια από τους υπεύθυνους της παραγωγής του θεάτρου «Πορεία» για να προσφέρουν μια άρτια παράσταση, μία βαθιά ψυχική εμπειρία.