Έχω κάνει κάτι φρικτό. Εγώ σκότωσα την Αλιόνα. Πρέπει να φύγεις από το δωμάτιο. Εγώ ανοίγω κρανία με τον μπαλτά». Ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος στον ρόλο του Ροντιόν Ρασκόλνικοφ, του ιδεαλιστή 23χρονου φοιτητή Νομικής, που γέννησε η πένα του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι από το «Εγκλημα και τιμωρία», ομολογεί κάθιδρος και ταραγμένος την αποτρόπαια πράξη του στη νεαρή πόρνη Σόνια. Μια γριά τοκογλύφος και η αδελφή της πέθαναν από τα δικά του χέρια. Πόσο ηθικό είναι να αφαιρείς τη ζωή ενός ανήθικου; «Δεν είναι κανένας τρομερός φονιάς ο Ρασκόλνικοφ. Λερώνεται, τρέμει, δεν είναι πλασμένος γι’ αυτό, ούτε αντλεί καμία ηδονή από το έγκλημά του. Πρέπει απλά να αποδείξει στον εαυτό του ότι μπορεί να το κάνει. Είναι υπηρέτης μιας ανώτερης ιδέας, θεωρεί πως υπερβαίνει το ανθρώπινο δίκιο», εξηγεί ο ηθοποιός. «Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι αν ο άνθρωπος αντέχει τον φόνο», τονίζει ο Δημήτρης Τάρλοου, ο οποίος υπογράφει τη σκηνοθεσία στη θεατρική διασκευή του Θανάση Τριαρίδη πάνω στο ογκώδες έργο του Ρώσου λογοτέχνη.

Η ιστορία, που διαδραματίζεται σε έναν χώρο που μοιάζει με το εσωτερικό μιας εκκλησίας στην Αγία Πετρούπολη, ξεκινάει αμέσως μετά το στυγερό έγκλημα. Μέσα από μια σειρά ανακρίσεων μαθαίνουμε τι έχει συμβεί. Στην έρευνα για τη διαλεύκανση της διπλής δολοφονίας, ο Θανάσης Τριαρίδης προσθέτει και έναν νεαρό συγγραφέα, τον Φίοντορ Ντοστογιέφσκι (Αλέξανδρος Μαυρόπουλος), που μετά θα «αξιοποιήσει» το υλικό για να γράψει το «Εγκλημα και τιμωρία». Κάθε ένας από τους χαρακτήρες που δίνουν κατάθεση, μαγνητοσκοπείται και το πρόσωπό του προβάλλεται σε μια οθόνη στο βάθος της σκηνής. «Ετσι νομίζω ότι δικαιολογείται και η ύπαρξη της κάμερας, λόγω του Ντοστογιέφσκι στην πλοκή», σημειώνει ο Δημήτρης Ημελλος, που έχει αναλάβει τον χαρακτήρα του ανακριτή και εφαρμοστή του ανθρώπινου νόμου, Πορφύρη. «Η κάμερα είναι το εργαλείο της εποχής μας όσον αφορά την αφήγηση, στην εποχή του Ντοστογιέφσκι ήταν το γράψιμο, σήμερα το βιβλίο φθίνει απίστευτα, και η εικόνα κυριαρχεί», εξηγεί. «Λέω πολύ συχνά αστειευόμενος ότι, αν ζούσε σήμερα ο Ντοστογιέφσκι, θα έκανε σινεμά».

Ενας εφιάλτης

Η σκηνοθετική προσέγγιση δίνει συνολικά την αίσθηση ενός εφιάλτη, με εξάρσεις και υφέσεις. «Ο εφιάλτης είναι μια συνεχής κατάσταση, ο ήρωας βρίσκεται μόνιμα σε μια υπαρξιακή παραζάλη. Το έργο θα μπορούσε να είχε ονομαστεί “Μέσα στο κεφάλι του Ρασκόλνικοφ” γιατί στη μία ώρα και τριάντα πέντε λεπτά που διαρκεί η παράσταση βλέπουμε την περιδίνηση ενός προσώπου, που, ενώ πιστεύει ότι μπορεί να γίνει ένας άλλος Μέγας Ναπολέων ή να εκφράσει τις νιτσεϊκές απόψεις περί υπερανθρώπου, στο τέλος λυγίζει. Σε αυτό συμβάλλει κυρίως η σχέση του με τη Σόνια», επισημαίνει ο σκηνοθέτης. «Η Σόνια επιλέγει να πορεύεται με την αγάπη απέναντι στη βρωμιά, πρεσβεύει τη θεία δικαιοσύνη, δεν κρίνει, δεν καταδικάζει, είναι αυτή που φέρνει μια άλλη οπτική στα πράγματα και ανοίγει στον Ρασκόλνικοφ ένα παράθυρο στο φως», επιβεβαιώνει και η Μαριάννα Πουρέγκα, που υποδύεται τη νεαρή πόρνη. «Η Σόνια είναι η θηλυκή έκφανση του “Ηλιθίου” η οποία μέσα από μια σοφή αγνότητα τον βοηθάει να διαπιστώσει ότι η αποδοχή της αθλιότητας και η ταπείνωση είναι η μόνη οδός για την ανάσταση», προσθέτει και ο Δημήτρης Τάρλοου. Για τη Σόνια, βέβαια, και τον Ντοστογιέφσκι, διευκρινίζει ο σκηνοθέτης, η ανάσταση αφορά την αναγέννηση εν ζωή. «Αυτό είναι το συγκινητικό, γιατί αν μιλούσε για πιλάφια και Δευτέρες Παρουσίες δεν θα απασχολούσε τόσο πολύ. Αυτή η μάχη, όμως, που γίνεται για την ανάσταση εν ζωή είναι κάτι που μας αγγίζει όλους, γιατί αφορά όλων μας τις αντινομίες και τις ψευτιές».

Πίστη και αφοσίωση

Στην ίδια γραμμή με τη Σόνια βρίσκονται και η μητέρα του φοιτητή, την οποία «ζωντανεύει» στη σκηνή η Σοφία Σεϊρλή, και η αδελφή του, Ντούνια, την οποία υποδύεται η Στέλλα Βογιατζάκη. Οι τρεις αυτές γυναίκες εκπροσωπούν τον κόσμο της απόλυτης πίστης και αφοσίωσης. «Δεν μπορεί να μη σε επηρεάσουν αυτοί οι ήρωες», σχολιάζει η ηθοποιός. «Tη Ντούνια δεν μπορεί να τη λερώσει τίποτα, ακόμα κι όταν προσπαθεί να τη βιάσει ο Σβιντριγκάιλοφ (Δημήτρης Μπίτος), εκείνη επιμένει στην αγάπη και στην πίστη. Είναι ένα δώρο αυτό που μας έχει κάνει ο Ντοστογιέφσκι, το διαβάζεις και το κουβαλάς μαζί σου, προίκα σου. Βγαίνεις στον δρόμο και αναζητάς τέτοιας ποιότητας ανθρώπους και πλέον έχεις τα εργαλεία για να τους εντοπίσεις».

Στο κομμάτι της πίστης στέκεται και ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος. «Το θέμα της πίστης είναι πολύ κεντρικό τόσο στο δικό μας έργο όσο και στο μυθιστόρημα και στη ζωή μου σε αυτήν τη φάση. Ωστόσο, διαπιστώνω ότι έχουμε δώσει τόσο μεγάλη σημασία στο ότι ζούμε μόνο μια φορά, που τα ηθικά ζητήματα έρχονται σε δεύτερη μοίρα». Της πίστης στον εαυτό σου, ρωτάω. «Οχι, το αντίθετο. Ετσι μεγαλώνουμε, οι συμβουλές των γονιών μας εκεί επικεντρώνονται. “Εσύ να κοιτάξεις τον εαυτό σου” μας λένε, αλλά, αν όλοι κοιτάξουμε τον εαυτό μας, πώς θα συνεννοηθούμε;».

Ξένια Γεωργιάδου, Καθημερινή, 19.11.2023

Περισσότερα για την παράσταση και αγορά εισιτηρίων: Έγκλημα και Τιμωρία