"Η Έρι Κύργια αντλεί από τον μύθο του "Φρανκενστάιν” της Μαίρης Σέλεϊ και τον εκσυγχρονίζει με έναν συναρπαστικό τρόπο. Στην παράσταση "Frankenstein & Eliza”, που παρουσιάζεται στο θέατρο Πορεία σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου, ο ήρωας είναι ένα πλάσμα τεχνητής νοημοσύνης. Σε μια εποχή όπου η συζήτηση γύρω από την ΑΙ βρίσκεται στο επίκεντρο, η Έρι μας ταξιδεύει πίσω στις ρίζες αυτής της τεχνολογίας, από τη δεκαετία του ’70, όταν η τεχνητή νοημοσύνη έκανε τα πρώτα της βήματα.
Η ιστορία ακολουθεί έναν επιστήμονα που αναπτύσσει μια προηγμένη μορφή νοημοσύνης. Μέσα από το έργο, παρακολουθούμε τη ζωή του, τις σχέσεις του, και τους ανθρώπους που επηρεάζουν την πορεία του. Ταυτόχρονα, βλέπουμε πώς, καθώς δημιουργεί αυτό το πλάσμα, αρχίζει να χάνει τον έλεγχο—και τον ίδιο τον λόγο που τον ώθησε να το δημιουργήσει. Το έργο εξερευνά την ψυχολογία και την εμμονή του ήρωα, ειδικά όταν οι απώλειες στη ζωή του κλονίζουν κάθε βεβαιότητά του.
Το "Frankenstein & Eliza” είναι μια σύγχρονη, επίκαιρη παράσταση που προσφέρει τροφή για σκέψη γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη. Εμπνέει το κοινό να εμβαθύνει περισσότερο σε αυτό το θέμα. Προσωπικά, αν και πίστευα ότι κατανοούσα αρκετά για το πώς λειτουργεί η ΑΙ, μελετώντας και μαθαίνοντας περισσότερα ανακάλυψα πόσο τρομακτική μπορεί να είναι η εξέλιξή της. Είναι εντυπωσιακό, αλλά και ανησυχητικό, ότι οι πρώτες ιδέες γύρω από την ΑΙ διατυπώθηκαν ήδη από το 1956, όταν πραγματοποιήθηκε το πρώτο συνέδριο αφιερωμένο σε αυτήν. Το έργο θίγει φιλοσοφικά ερωτήματα, συνδέοντας τις κλασικές επιστήμες με τα μαθηματικά και τις τέχνες. Δεν είναι τυχαίο που η Έρι έκανε αυτή την επιλογή: ο καλλιτέχνης και ο επιστήμονας έχουν πολλά κοινά. Μοιράζονται το πάθος για ανακάλυψη, μάθηση, και πρόοδο. Στην παράσταση, ένας καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας λειτουργεί ως καταλύτης, αποκαλύπτοντας τους τρόπους με τους οποίους η επιστήμη επηρεάζει τη ζωή μας.
Η πλοκή εκτυλίσσεται από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 έως τα τέλη της δεκαετίας του ’70, μια περίοδο έντονων αλλαγών και ανακαλύψεων, που διαμόρφωσε το μέλλον της τεχνολογίας και, όπως φαίνεται, της ίδιας της ανθρωπότητας”.
Ο χαρακτήρας του Frankenstein
"Ο Frankenstein μοιάζει να είναι φυσιολογικός, αλλά δεν είμαι σίγουρος αν μπορεί να συγκριθεί με έναν απλό άνθρωπο ένας επιστήμονας που είναι ιδιοφυΐα. Ένας άνθρωπος που από τα 16 του έχει διαβάσει όλη τη θεωρία του Άλαν Τούρινγκ και έχει κατασκευάσει ομιλούσες μηχανές. Κατάγεται από την Ελβετία, όπως και ο Φράνκενσταϊν—εκεί όπου η Μαίρη Σέλεϊ έγραψε το διάσημο έργο της. Όμως, δεν συνδέεται με τους ανθρώπους όπως συνδέεται με τις μηχανές και τους υπολογιστές. Νιώθει, αλλά ως ένα σημείο. Η εξέλιξή του ως χαρακτήρας αρχίζει όταν συνειδητοποιεί πως πονάει, πως κάτι τον αλλάζει. Γίνεται περισσότερο άνθρωπος όταν καταλαβαίνει ότι το δημιούργημά του, η μηχανή, τον έχει ξεπεράσει—ή είναι κοντά στο να τον ξεπεράσει. Όταν η μηχανή αρχίζει να παίρνει τις δικές της αποφάσεις, εκείνος χάνει την ψυχραιμία του, αρχίζει να τρελαίνεται, συνειδητοποιώντας το μέγεθος του έργου του και τις συνέπειες που αυτό έχει.
Το κοινό σημείο του με τον κλασικό Φράνκενσταϊν είναι αυτό το πάθος για την επιστήμη και την ανακάλυψη του καινούργιου. Ό,τι κάνει, το κάνει με την πρόθεση να βοηθήσει την ανθρωπότητα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η επιδίωξή του είναι να προσφέρει λύσεις στην ιατρική: να βοηθήσει ανθρώπους που βρίσκονται σε κώμα, που είναι καθηλωμένοι στο κρεβάτι, ανίκανοι να κινηθούν ή να μιλήσουν. Το όνειρό του είναι να βρει έναν τρόπο να "διαβάζει" τη σκέψη τους, ώστε να επικοινωνούν με τον έξω κόσμο. Όμως, όταν η μηχανή αρχίζει να δρα αυτόνομα, να παίρνει πρωτοβουλίες πέρα από τον έλεγχό του, τότε η κατάσταση ξεφεύγει. Το όραμά του γίνεται εφιάλτης, και αυτό τον οδηγεί στην απόγνωση”.
Τα πρόσωπα του έργου
Οι περισσότεροι χαρακτήρες με τους οποίους συνδιαλέγεται ο Frankenstein ανήκουν στην πανεπιστημιακή κοινότητα. Η Μαρία Πανουργιά υποδύεται τη δεύτερη σύζυγό μου, μια γιατρό που ειδικεύεται στη νευρολογία. Μαζί εργαζόμαστε για να αναπτύξουμε μια τεχνολογία που θα επιτρέπει την ανάγνωση της ανθρώπινης σκέψης.
Ο Γιώργος Συμεωνίδης παίζει τον επιστήμονα που είναι κάπως ο "υπεύθυνος" του προγράμματος. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που δούλευε πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη για χρόνια, αλλά το έργο του είχε μείνει στάσιμο. Τον βρίσκω στο πανεπιστήμιο για να συνεχίσουμε μαζί την έρευνα από το σημείο που είχε κολλήσει.
Ο Ιερώνυμος Καλετσάνος υποδύεται έναν καθηγητή συγκριτικής λογοτεχνίας, παιδικό φίλο του Frankenstein, ο οποίος επίσης εργάζεται στο ίδιο πανεπιστήμιο. Ο ρόλος του είναι κεντρικός στο να αποκαλύψει την ηθική και φιλοσοφική διάσταση όσων συμβαίνουν.
Η Χριστίνα Στεφανίδη ενσαρκώνει την ποιήτρια Ελίζαμπεθ, την πρώτη αγάπη του Frankenstein. Η αυτοκτονία της τον συντρίβει, και για να τιμήσει τη μνήμη της, δίνει στο μηχάνημα τεχνητής νοημοσύνης που δημιουργεί το όνομά της: Ελάιζα. Έτσι προκύπτει ο τίτλος της παράστασης, "Frankenstein & Eliza”. Η Ελίζαμπεθ είναι η μούσα του.
Τέλος, ο Γιώργος Μπινιάρης υποδύεται έναν μπάρμαν, μια μυστηριώδη φιγούρα που μοιάζει να ανήκει σχεδόν αιώνια στο πανεπιστήμιο. Είναι ο τύπος που ξέρει πάντα τι θέλεις να πιεις πριν το ζητήσεις. Για να αντέξει το βάρος του ρόλου του και της μοναξιάς, διαβάζει φιλοσοφία”.
Mαρία Κρύου, Αθηνόραμα, 24.11.2024
