Παράλληλα με την επιτυχία που κάνει η παράσταση Έγκλημα και Τιμωρία, ο Δημήτρης Τάρλοου παρουσίασε τη νέα του σκηνοθετική δουλειά. Για πρώτη φορά σκηνοθετεί Λόρκα και συγκεκριμένα το «Ο έρωτας του δον Περλιμπλίν και της Μπελίσα στον κήπο τους», με τον απλουστευμένο τίτλο «Περλιμπλίν και Μπελίσα».

Το έργο με τον υπότιτλο «ερωτικό αλληλούια σε τέσσερις εικόνες» γράφτηκε το 1928 αλλά πρωτοπαρουσιάστηκε το 1933. Κάποτε οι αλληλούιες ήταν κάρτες που μοιράζονταν στους πιστούς την Κυριακή του Πάσχα, παριστούσαν μια σχετική εικόνα και έγραφαν από κάτω «αλληλούια». Ταυτόχρονα, ο χαρακτήρας του Περλιμπλίν είναι μακρινός απόγονος χαρακτήρα της Commedia dell arte, τον ξεμωραμένο ευκατάστατο πλούσιο που επιδιώκει να παντρευτεί μια κατά πολύ νεότερη του. Επιπρόσθετα, το έργο συνομιλεί δημιουργικά με τα μεγάλα ρομαντικά έργα αλλά και δύο είδη που γοήτευαν τον Λόρκα, το καμπαρέ και το κουκλοθέατρο.

Στη χώρα μας το έργο αυτό έχει να παρουσιαστεί -αν δεν κάνω λάθος- δεκαετίες σε κλειστό θέατρο. Στο Εθνικό Θέατρο είχε παρουσιαστεί σε ενιαία παράσταση με το έργο «Οι φασουλήδες του Κατσιπόρα» το μακρινό 1976 σε σκηνοθεσία Δ. Φωτόπουλου, ενώ στο ΚΘΒΕ είχε παρουσιαστεί το 1998 σε σκηνοθεσία Β. Θεοδωρόπουλου με τον Κώστα Γαλανάκη και την Τζίνη Παπαδοπούλου στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Το 2013 το έργο είχε σκηνοθετήσει ο Δήμος Αβδελιώτης σε καλοκαιρινή περιοδεία με τους Στέλιο Μάινα και Δήμητρα Ματσούκα. Όλες οι παραστάσεις αξιοποίησαν την ποιητική μετάφραση του Γκάτσου.

Υπόθεση: Ο μεσόκοπος Περλιμπλίν (όνομα που προσιδιάζει στους ερωτοχτυπημένους γέρους της λαϊκής φάρσας) πείθεται να παντρευτεί μια νεαρή γειτόνισσά του, για να μη μείνει μόνος κι αβοήθητος στα γεράματά του· η Μπελίσα πείθεται να παντρευτεί τον πλούσιο γείτονά της για να γίνει πιο ποθητή από τους άλλους άντρες χάρη στην ομορφιά που θα της χαρίσουν τα πλούτη του άντρα της. Όμως, λαχταρώντας έναν έρωτα της ηλικίας της, γοητεύεται από τον μυστηριώδη άντρα που κρύβεται τις νύχτες στον κήπο της και της γράφει φλογερές επιστολές. Ο ανώνυμο εραστή, ενώ η Μπελίσα ανακαλύπτει την αλήθεια χάνοντας διαμιάς σύζυγο και ερωμένο…

Η παράσταση

Ο Δημήτρης Τάρλοου αξιοποίησε την κλασική μετάφραση του Γκάτσου, αλλά δεν έμεινε εκεί, αφού διασκεύασε ποιητικά το έργο, φωτίζοντας τις παραμυθιακές πτυχές του τόσο-όσο μέσα από μια σκηνοθεσία που ακροβατεί ανάμεσα στο λυρικό/ τραγικωμικό και στο ζοφερό σκοτάδι. Καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διασκευή παίζει η πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Φοίβου Δεληβοριά, που έρχεται να λειτουργήσει σαν χορικά σε τραγωδία, που συνομιλήσουν με την ποίηση του Λόρκα, μετατρέποντας το έργο σε ένα είδος όπερας δωματίου. Σε όλη την αισθητική του έργου είναι διάχυτο το ύφος ενός μαύρου ρομαντισμού.

Από την πρώτη σκηνή της παράστασης, δίνεται η αίσθηση ενός μαύρου μιούζικαλ, όπου τα δύο τελώνια/δαιμόνια περιφέρονται με μαύρη latex στολή και δίνουν μουσικούς τόνους (ακορντεόν, βιολί) περιχαρακώνοντας τη σκηνική δράση που πρόκειται να ακολουθήσει. Οι μαύρες κουρτίνες που καλύπτουν όλη την επιφάνεια του σκηνικού (Άγγελος Μέντης), σε υπάγουν σε μια σκοτεινή και σχεδόν ευλαβική ατμόσφαιρα, ενώ όταν εμφανίζεται η Μητέρα (Γιολάντα Μπαλαούρα) υπερυψωμένη μέσα σε ένα υπερμεγέθες φόρεμα, που γίνεται ένα με το σκηνικό, φαίνεται σαν ένα μεγάλο κουκλοθέατρο. Η φιγούρα της Μητέρας, δεσπόζει ως ιερή φιγούρα λόγω θέσης, αλλά η σκηνική της όψη, με το έντονο μακιγιάζ και τα φτιασίδια, παραπέμπουν σε μπουρλέσκ.

Μέσα σε όλο αυτό το γεμάτο ύφασμα σκηνικό, εμφανίζεται ο Περλιμπλίν (Χρήστος Σαπουντζής), ένας άντρας γύρω στα 50, που θεωρείτο γέρος εκείνη την εποχή. Ο Περλιμπλίν ενώ διαθέτει υλικό και πνευματικό πλούτο, έχει επενδύσει στην καλλιέργεια του πνεύματος του, αφήνοντας τη σάρκα να ατονήσει. Δεν είχε σκεφτεί ως την πρώτη σκηνή του έργου, να ερωτευτεί και να παντρευτεί με κάποια γυναίκα. Η φιγούρα του φέρει κάτι από τους αντίστοιχους ρόλους των ξεμωραμένων γέρων στη λαϊκή φάρσα.

Αντίθετα, η Μπελίσα είναι ένα δροσερό κορίτσι πάνω στο άνθος της ηλικίας της, με έντονες σχεδόν πρόστυχες ερωτικές ορμές, που δέχεται να παντρευτεί τον Περλιμπλίν, για να αποκτήσει περιουσία και να είναι περιζήτητη στους άντρες. Το βασικό σκηνικό αντικείμενο είναι το μαύρο πουπουλένιο τους πάπλωμα (εν είδει κρεβατιού) στο οποίο πλαγιάζουν χωρίς να συνευρίσκονται ερωτικά. Μετά τον γάμο τους, η Μπελίσα μετατρέπεται από αθώο και γλυκομίλητο κορίτσι, σε μια πρόστυχη ερωμένη που φλερτάρει και συνευρίσκεται απροκάλυπτα με άλλους άντρες, προκαλώντας μεγάλο πόνο στον Περλιμπλίν. Τότε ο μεσόκοπος σύζυγος αποφασίζει να χρησιμοποιήσει το δυνατό του στοιχείο, τη φαντασία του, για να κάνει την Μπελίσα να ερωτευτεί για πρώτη φορά, και να ωριμάσει μέσα από τον πόνο. Σκαρφίζεται την ύπαρξη ενός μυστήριου άντρα με κόκκινη κουκούλα, που στέλνει γράμματα στην νεαρή, κάνοντάς την να τον ερωτευτεί.

Η τελευταία εικόνα του έργου, δίνει και το όνομά της στο έργο, καθώς διαδραματίζεται στον κήπο του σπιτιού τους. Μ’ έναν πολύ πλαστικό και δημιουργικό τρόπο, τα τελώνια (Έλενα Μελά, Περικλής Σιούντας) έβγαλαν το πάπλωμα από τη σκηνή και άπλωσαν χλοοτάπητα, που αποτέλεσε τον κήπο.

Ένα επιπλέον βασικό σύμβολο της σημειολογίας της παράστασης είναι η χρήση των μήλων, που κρατούν στα χέρια τους οι δύο ήρωες στην πρώτη τους εμφάνιση και επαναφέρονται προς το τέλος. Τα μήλα συνδέονται άμεσα με το προπατορικό αμάρτημα και με την απόκτηση μιας γνώσης που μπορεί να αποβεί μοιραία για αυτόν που την κατέχει.
Στην προκειμένη, οι δύο ήρωες γνώρισαν τον έρωτα ετεροχρονισμένα και η επαφή τους οδήγησε μοιραία στον αφανισμό τους. Η Μπελίσα, διέπραξε επανειλημμένα «αμαρτίες», πλαγιάζοντας με άλλους άντρες και προσβάλοντας τον Περλιμπλίν, ενώ εκείνος γνώρισε για πρώτη φορά τον έρωτα στα 50 του χωρίς ανταπόκριση, και θυσίασε τον ίδιο του τον εαυτό για να τον ερωτευτεί η Μπελίσα.

Ουσιαστικά, οι ρόλοι του Περλιμπλίν και της Μπελίσα είναι δύο παραμυθικοί ήρωες, που εκφράζουν δραματουργικά και ποιητικά τα υψηλά θέματα του πνευματικού αλλά και του σαρκικού έρωτα, τη γοητεία του θανάτου και αποτελούν μια αλληγορία για το πέρασμα από τη μια κατάσταση στην άλλη. Η Μαριάννα Πουρέγκα* αποδείχτηκε η ιδανική πρωταγωνίστρια για τη συγκεκριμένη παράσταση, αφού ερμήνευσε με μεγάλη δεινότητα τα τραγούδια του Φοίβου Δεληβοριά και τα λόγια του Λόρκα, μετριάζοντας τόσο τον αισθησιασμό του γυμνού της κορμιού όσο και το μελοδραματικό τόνο του έργου. Αν αναλογιστούμε ότι τρεις μέρες την εβδομάδα η ηθοποιός παίζει διαδοχικά στις δύο παραγωγές του Πορεία, της αξίζουν διπλά εύσημα.

Στην παράσταση του Τάρλοου είναι πολύ γοητευτικό και πρωτότυπο το πως η μουσική αποτελεί οργανικό κομμάτι, και αναδεικνύει την ποιητικότητα και την ένταση των συναισθημάτων των ηρώων, ακόμη και σε σημεία που δε φαινόταν από τη στιχομυθία. Ανακάλεσα στη μνήμη μου άλλη μια σημαντική παράσταση του Τάρλοου, την Ευρυδίκη που είχε παρουσιάσει πάνω από μια δεκαετία πριν, όπου κι εκεί η παράσταση είχε χαρακτήρα μαύρου μιούζικαλ.

Με τις δύο πιο πρόσφατες σκηνοθεσίες του (Έγκλημα και Τιμωρία, Περλιμπλίν και Μπελίσα) ο Τάρλοου φαίνεται να μπαίνει σε μια νέα δημιουργική περίοδο, όπου δε διστάζει να δοκιμάσει νέες φόρμες και να δουλέψει με άλλους συνεργάτες, δημιουργώντας πρωτότυπα σκηνικά σύμπαντα ανοιχτά για πολλαπλές αναγνώσεις των κλασικών αριστουργημάτων.

Αναστάσης Πινακουλάκης, viewtag.gr, 27.3.2024

Περισσότερα για την παράσταση και αγορά εισιτηρίων: Περλιμπλίν και Μπελίσα