Ενας προδότης που έγινε ήρωας. Κοινός παρονομαστής ο φόβος. Και κάτι ακόμη: μία λέξη, το «χακ», το μυστήριο του δράματος. Ενας βολεμένος που δεν ήθελε να χάσει τη βολή του. Μία επανάσταση που την πρόδωσαν αυτοί που στη συνέχεια, για την εθνική συνοχή, χαρακτηρίστηκαν «ήρωες».
Ενας θαρραλέος «απατεώνας» που με ψευτιές βάζει φωτιά στην οθωμανική αυτοκρατορία υπογράφοντας την ιδρυτική πράξη ενός κράτους. Μία συνθήκη όπου τα συμφέροντα κατακτητών και ορισμένων προνομιούχων σκλαβωμένων μπορεί να διαπλέκονται- κάτι που δεν αφορά τον λαό.
Και παρά τις διαφορές στη θρησκεία, τα δόγματα συνδέονται υπόγεια με κοινά κοινωνικά αιτήματα, όπως Λευτεριά και Δικαιοσύνη. Μια Ιστορία που 200 χρόνια μετά δεν τυχαίνει εκείνου του αναστοχασμού που τολμά να αναμετρηθεί με την αλήθεια στον δρόμο προς την αυτογνωσία, ούτε βέβαια τολμά να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας.
Ρόλο που αναλαμβάνει η τέχνη: ένας διεισδυτικός λογοτέχνης, αναθεωρητής της επίσημης Ιστορίας, που δεν προέρχεται από την Αριστερά. Κι ένας σκηνοθέτης που αναμετριέται με την πρόκληση.
Ωστόσο η παράσταση βασισμένη σε τρία μυθιστορήματα, με διάρκεια 140 λεπτά, καταφέρνει όχι μόνο να διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον, αλλά να χαρακτηρίζεται και ποπ εκδοχή για τον Αγώνα του 1821 - κάτι που πετυχαίνουν η εναλλαγή των δραματουργικών στοιχείων σε συνδυασμό με τις ερμηνείες και τη σύμπραξη της μουσικής που συνοδεύει ζωντανά την παράσταση.
Πυκνά όλα αυτά, όμως τα συνδυάζει με έναν ευρηματικό στην παραστατική αφήγησή του τρόπο ο «Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου», το έργο του Μ. Καραγάτση που διασκεύασε ο Θανάσης Τριαρίδης και σκηνοθετεί ο Δημήτρης Τάρλοου, με τον οποίο μιλήσαμε για όλα τα παραπάνω και ακόμη περισσότερα.
● Αμφισημία για τους ήρωες όπως και τον πρωταγωνιστή που είναι συνάμα προδότης και ήρωας;
Θα έλεγα ανθρώπινη πολυπλοκότητα. Καταργεί λίγο τις πεποιθήσεις που έχουμε ότι οι άνθρωποι είναι ένα πράγμα. Οι καλοί λογοτέχνες αυτό κατορθώνουν να αναδείξουν, το αντιφατικό και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης.
Γι’ αυτό άλλωστε αγαπούμε τον Ντοστογιέφσκι, επειδή κατορθώνει να αποκαλύψει αυτή την αντιφατικότητα: είμαστε το ένα και το άλλο. Οπότε πιστεύω ότι το συγκεκριμένο κείμενο του Καραγάτση έχει πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία... Εχει και μειονεκτήματα. Ενώ ξεκινάει πολύ δυνατά και καλογραμμένο, σιγά σιγά δεν του βγαίνει κι αρχίζει κι εκνευρίζεται και τα μπουρδουκλώνει. Προς το τέλος βάζει πολλά και γίνεται όλο και χειρότερο...
● Τρία βιβλία ήταν αυτά. Πώς το φέρατε εις πέρας;
Συζητήσαμε πολύ για το ποιος θα ήταν ο δραματουργικός πυρήνας. Τελικά ο Θανάσης Τριαρίδης βρήκε την ιδέα του «χακ», από άλλο διήγημα. Και αυτό ήταν το κομβικό στοιχείο προκειμένου να αφηγηθούμε με ενδιαφέροντα τρόπο την ιστορία. Το σούφικο αυτό φιλοσοφικό ρητό για την υπέρτατη δικαιοσύνη κάπως φέρνει κοντά την ελληνική με την ανατολίτικη φιλοσοφία. Χρησιμοποιεί τη φιλία του Μουσταφά με τον Μίχαλο προκειμένου να εκφράσει αυτήν την πλευρά, ότι οι δυο λαοί παρά τις πολλές διαφορές έχουν κάποια κοινά.
● Εκατόν σαράντα λεπτά που όμως ρέουν διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον. Θα μπορούσε κάποιος να κάνει λόγο για μια ποπ παράσταση για το 1821;
Ναι, τον άκουσα και αυτόν τον χαρακτηρισμό. Εχει ρυθμό και ένταση, αρκετά σημεία που είναι ξεσηκωτικά ίσως και λόγω της μουσικής που συνδιαλέγεται με τη δραματουργία, στις σκηνές των μαχών, αλλά και στο πώς αποδίδονται οι ήρωες του ’21... Από την εκδοχή που είχε παρουσιαστεί διαδικτυακά έχει αφαιρεθεί μισή ώρα.
Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει πράγματι για μια ποπ εκδοχή του Αγώνα του ’21 αλλά όχι με αποδομητικό τρόπο. Στόχος είναι να κάνει ένα δημιουργικό διάλογο με το σήμερα, να δούμε ποιες παθογένειες έχουν αφετηρία αυτή την περίοδο και πώς είναι δάνεια από την Τουρκοκρατία συνήθειες, όπως η δωροδοκία στη συνδιαλλαγή με την εξουσία, που μας ταλανίζουν και έχουν τις ρίζες τους εκεί.
● Ωστόσο στο έργο εκτίθεται ο διφορούμενος ρόλος πολλών συντελεστών του Αγώνα σε σχέση με το πώς τους παρουσιάζει η επίσημη Ιστορία...
Αρκετοί από τους κοτζαμπάσηδες έπαιξαν αρνητικό ρόλο, αλλά όχι όλοι· κάποιοι έδωσαν τις περιουσίες και τη ζωή τους στον Αγώνα. Σχολιάζεται η σχέση των κληρονομικών γαιοκτημόνων με τους Τούρκους και -με αιχμηρό τρόπο- ο ρόλος της Εκκλησίας. Διακρίνεται η προσπάθεια του συγγραφέα για έναν αναθεωρητισμό με αριστερή οπτική παρότι έχει καταγραφεί ως δεξιός. Τα μυθιστορήματα αυτά είναι αρκετά αναθεωρητικά και τα αντιμετώπισα ως αυτά που είναι...
● Χωρίς να είναι διδακτική η παράσταση σκεφτόμουν ότι θα είχε νόημα να είναι ακριβώς αυτή στη θέση των όσων αναφέρονται στα σχολικά βιβλία, γιατί έχει ενδιαφέρον πώς παρουσιάζει πολύπλευρα την Ιστορία και θα μπορούσε να απευθύνεται στους μεγαλύτερους μαθητές και εκκολαπτόμενους πολίτες.
Αφήστε το τι και πώς διδάσκεται κάτι στα σχολεία. Είναι λάθος πραγματικά και με έναν φρικτά βαρετό τρόπο, με αποτέλεσμα να τα ξεχνάς μετά από πέντε λεπτά. Αλλά και τα ίδια τα γεγονότα έτσι, στρεβλά, ερμηνεύονται και θεοποιούνται... Δεν υπάρχει κριτική διάθεση, αποφεύγουν οτιδήποτε κάνει τζιζ, οπότε η Ιστορία «παραμένει στο σκότος» όπως λένε ο Οθων και η Αμαλία.
● Κορυφαία στιγμή στον χαρακτηρισμό της παράστασης σε ποπ είναι η ανατρεπτική εμφάνιση του Παπαφλέσσα που δανείζεται στοιχεία από την ποπ μουσική σκηνή, για να μας πει πως όλα ξεκίνησαν με ένα ψέμα...
Ο Παπαφλέσσας είναι ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο, sui generis, ψεύτης, απατεώνας της πολιτικής και της Εκκλησίας, ο οποίος όμως αποκτά μια συγκινητική διάσταση, διότι η θυσία του, η απόφασή του να πεθάνει για έναν σκοπό, αρχίζει να αποκτά ουσία και βάρος όταν λέει ότι απ’ τον αχό της θυσίας μας θα αναδυθεί το ελληνικό κράτος. Και μπορεί να τάζει 200 στρέμματα με θέα τη θάλασσα για να παρακινήσει στη συμμετοχή, αλλά αυτή η αντιφατικότητα με συγκινεί. Είναι μια αντιφατικότητα του Ελληνα που είναι πάρα πολύ δοτικός, ειλικρινής, θυσιάζεται και ταυτόχρονα θέλει να κλέψει το κράτος, να το χρησιμοποιήσει, θέλει οφίτσια-προνόμια-τιμές.
Σκεφτόμουν τον «παπαφλεσσισμό», τον τρόπο με τον οποίο προτρέπει, τάζει, λέει ψέματα μέχρι τέλους, αλλά με πεποίθηση. Η αποκάλυψή του είναι αιχμηρή και συγκινητική ταυτόχρονα, γιατί κρύβει ενδόμυχα ολόκληρη την ιδεολογία του ελληνικού κράτους και τους άξιους συνεχιστές αυτής της ιδεολογίας...
Ο Παπαφλέσσας είναι ένας παντελώς αυθαίρετος τύπος και αυτή η αυθαιρεσία είναι ένα χαρακτηριστικό του Ελληνα, η διάθεσή του για αναρχία «Ετσι γουστάρω, έτσι θα κάνω». Πώς είναι δυνατόν να πάει να θυσιαστεί και να φαντασιωθεί πως θα είναι ο θάνατός του; Είναι τόσο ζουμερή σκηνή που θέλω να τη βλέπω κάθε μέρα. Μία βιωματική ερμηνεία που δημιουργεί ένα ποπ γεγονός μέσα στην παράσταση...
Ιωάννα Σωτήρχου, 12.1.2022, Εφημερίδα των Συντακτών
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Περισσότερα για την παράσταση και αγορά εισιτηρίων:
