Όταν 'κλείσαμε' τη συνέντευξη, θυμάμαι να εισπράττω άπειρα σχόλια από φίλους και φίλες με γενική 'επωδό' πόσο πολύ τον συμπαθούν. Ο Γιάννης Στάνκογλου αρέσει, αν όχι σε όλους -όπως πολύ εύστοχα επαναλαμβάνεται σατιρικά στην Ταράτσα του Φοίβου- έστω στους περισσότερους εκεί έξω γιατί στο πρόσωπό του βλέπουν ανθρώπους που είτε τους είναι οικείοι είτε θα ήθελαν να έχουν στον περίγυρό τους. Τον ψαγμένο κολλητό, τον αλέγκρο τύπο, το σέξι μηχανόβιο, τον αφοσιωμένο συντρόφο και μοντέρνο πατέρα, το δυναμικό επαγγελματία που δε χαρίζει κάστανα. Όπως θα διαπιστώσεις από την κουβέντα μας στο πλαίσιο της παράστασης 'Προμηθέας Δεσμώτης' που περιοδεύει ανά την Ελλάδα και στην οποία πρωταγωνιστεί, ο Γιάννης, στα 47 του χρόνια είναι λίγο από όλα αυτά, πιο κατασταλαγμένος από ποτέ και γενικώς, δε μασάει τα λόγια του.
Ο Προμηθέας Δεσμώτης και οι 'βολεμένοι' του σήμερα
Υπάρχει κάποιου είδους καινοτομία στην παράσταση;
Ο Άρης Μπινιάρης έχει δείξει δείγματα της δουλειάς του εδώ και πολύ καιρό. Χρησιμοποιεί πολύ τη μουσική, λίγο πολύ το γνωρίζουν όλοι αυτό, φτιάχνει ένα ηχοτοπίο πολύ έντονο και πάνω εκεί στήνεται η εκάστοτε παράσταση σε συνδυασμό με τις διεργασίες που προκύπτουν στην πορεία. Τη μουσική του Προμηθέα Δεσμώτη έγραψε ο Φώτης Σιώτας, ένας εξαιρετικός μουσικός και την πρώτη φορά που την άκουσα -γιατι γράφτηκε προτού ξεκινήσουμε τις πρόβες- ήταν σα να διαβάζω το ίδιο το έργο του Αισχύλου. Οπότε, ο Άρης το σκηνοθέτησε βάσει ρυθμού και μουσικής και φυσικά ο κάθε ηθοποιός έφερε το δικό του "κόσμο" για να συνυπάρξουν όλα αρμονικά.
Μου ακούγεται σαν ένας Προμηθέας Δεσμώτης που ακροβατεί ανάμεσα στο χθες και το σήμερα. Ναι, δεν είναι ούτε κλασσικότροπη, ούτε πάρα πολύ σύγχρονη παράσταση. Πατάμε με αρκετά ουσιαστικά βήματα στις ρίζες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Είναι κάτι ενδιάμεσο και πιστεύω πως η επιτυχία της οφείλεται και σε αυτό. Μέχρι στιγμής, ο κόσμος πραγματικά έχει ανταποκριθεί με ενθουσιασμό και ακούμε πάρα πολύ όμορφα λόγια για αυτήν. Ο καθένας που θα ακούσει-διαβάσει το κείμενο μπορεί να κάνει το δικό του ταξίδι σε σχέση με όσα καταπιάνεται γενικότερα ο Αισχύλος.
Ποιο ταξίδι έκανες εσύ; Εγώ έκανα σίγουρα ένα πολύ μεγάλο ταξίδι, δεδομένου του ότι 1,5 χρόνο τώρα ήταν κλειστά τα θέατρα. Η επικοινωνία με τους συντελεστές και τους συνεργάτες μου είχε λείψει πάρα πολύ, αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος για τον οποίο κάνω θέατρο. Όταν καταπιάνεσαι με ένα τόσο δύσκολο κείμενο, χρειάζεται να διαβάσεις πάρα πολλά πράγματα γύρω από το πρόσωπο και το έργο. Ταξίδεψα λοιπόν πολύ με διάφορα κείμενα αναλυτών, φιλοσόφων, ακόμη και ψυχαναλυτών με βάση τον Προμηθέα και το μύθο γύρω από αυτόν.
Και τι κατάλαβες για αυτόν; Ο συγκεκριμένος Προμηθέας όπως τον έχουμε δουλέψει εμείς, είναι λίγο πιο ανθρωποκεντρικός. Πιστεύω πως ο Αισχύλος αναφέρεται απόλυτα στον άνθρωπο και το πώς χρειάζεται να εξελιχθεί ώστε να μην καταστρέφει το διπλανό του και τον πλανήτη. Είναι σα να βάζουμε έναν καθρέφτη απέναντι στο κοινό, ώστε να σκεφτεί τι είμαστε τελικά και πώς θα μπορούσαμε να καλυτερέψουμε τη ζωή μας.
Είναι σα να μου λες ότι δεν είναι τυχαία η επιλογή του συγκεκριμένου έργου στην περίοδο που διανύουμε. Δεν είναι καθόλου τυχαία όντως. Καταρχάς, πρόκειται για μία δική μου επιλογή. Τον Άρη δεν τον γνώριζα προσωπικά, κάποια στιγμή μία πολύ καλή μου φίλη που είδε μία παράστασή του πριν από τρία χρόνια και εμένα στο "Επτά Επί Θήβας" που είχε προηγηθεί, μου είχε πει ότι πρέπει να συνεργαστούμε οπωσδήποτε. Εμένα το ένστικτό μου δε με έχει προδώσει επίσης. Έτσι, του τηλεφώνησα και τον ρώτησα αν θέλει να το σκηνοθετήσει με το σκεπτικό ότι είναι ένα στατικό έργο που με τη μουσική θα μπορούσαμε να το 'ξεσηκώσουμε', να το απογειώσουμε. Η παράσταση ήταν να γίνει πέρυσι και λόγω πανδημίας πήρε αναβολή, αλλά φέτος ευτυχώς είμαστε ήδη σε περιοδεία με επόμενο σταθμό την Επίδαυρο για τρεις παραστάσεις 20-22 Αυγούστου.
Πόση ανάγκη έχουμε από έναν Προμηθέα σήμερα; Νομίζω πάρα πολλή. Κατά τη γνώμη μου διανύουμε ένα τέλος εποχής και την αρχή μίας άλλης, οπότε τέτοια ουσιαστικά και οντολογικά κείμενα που μιλούν για τον άνθρωπο θα πρέπει να προσέξουμε παραπάνω τι λένε. Η συνεχής του κόντρα με την εξουσία δηλώνει σκέψη και κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος θα έπρεπε να αμφισβητεί την οποιαδήποτε εξουσία κάνοντας διάλογο, όχι πετώντας μολότωφ και σπάζοντας περιουσίες άλλων προφανώς.
...να κάνει επίσης την αυτοκριτική του και να βοηθήσει όταν κάποιοι άλλοι δε μπορούν. Προσωπικά αυτό εισπράττω. Μα είναι έτσι αυτός ο χαρακτήρας. Το θέμα είναι πόσοι τον ακούνε και πόσοι μπορούν να τραβήξουν το δρόμο του. Εκεί είναι το δύσκολο. Στο να μην κάνεις εκπτώσεις στα πιστεύω σου και να φτάσεις μέχρι το τέλος όταν θεωρείς ότι έχεις δίκιο ακόμη κι αν αυτό σημαίνει να πέσεις στα Τάρταρα. Δυστυχώς είμαστε πολύ βολεμένοι τα τελευταία χρόνια και ακούγοντας το κείμενο του Προμηθέα ίσως βοηθηθούν κάποιοι για να αλλάξουν προφίλ.
Αν υπήρχε τέτοιος Προμηθέας σήμερα, θα τον εμπιστευόμασταν ή θα ήταν ο τρελός του χωριού; Θέλω να πιστεύω ότι θα τον ακούγαμε, υπάρχουν παραδείγματα διάφορα είτε πολιτικών είτε ηρώων που ακούσαμε. Το ζήτημα είναι από τη στιγμή που αναλαμβάνεις την εξουσία τι κάνεις. Ο Προμηθέας πιστεύει πως όσο περισσότερο δίνουν οι θεοί στον άνθρωπο τη δυνατότητα να περνά καλύτερα, τόσες μεγαλύτερες υπηρεσίες θα προσφέρει εκείνος για αυτούς ή τόσο πιο ήσυχα θα ακολουθήσει το γρανάζι που λέγεται εξουσία.
Σε ρωτάω γιατί παράλληλα με την πανδημία του κορονοϊού εξελίσσεται μία ακόμη των συνωμοσιολογιών κλπ. Όσο πιο δύσκολη και ακατανόητη είναι η ζωή, γιατί με κάποιο τρόπο κάποιοι μας την κάνουν έτσι, τόσο δυσκολεύουν οι καταστάσεις και δημιουργείται παραπληροφόρηση. Ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο μερικές φορές μεταφέρουν τα ΜΜΕ τις ειδήσεις, πολύ εύκολα μπορεί να κάνει ένα μη σκεπτόμενο άνθρωπο να περάσει στο άλλο άκρο. Είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων αν με ρωτάς. Το ότι έχουμε φτάσει ως το φεγγάρι και δε μπορούμε να λύσουμε ζητήματα δικής μας συμπεριφοράς που καταστρέφουν τη γη είναι αδιανόητο.
Συνήθως στο μεταξύ, δεν υπάρχει γόνιμος διάλογος, αλλά αντίλογος για τον αντίλογο, αμφισβητούμε επιστημονικά κεκτημένα και οδεύουμε προς τα πίσω. Είναι αυτό που λες, αλλά πρόκειται για σημεία των καιρών. Είναι πολλές οι πληροφορίες και πολύς κόσμος δυσκολεύεται να τις μεταβολίσει. Το τέλος εποχής που προανέφερα ας ελπίσουμε ότι θα σημάνει μία νέα εποχή, πιο ουσιαστική που θα σέβεται περισσότερο τα παιδιά και το περιβάλλον και δε θα κάνει κουμάντο το χρήμα.
Ο Προμηθέας ενδεχομένως να βιώνει ένα είδος συνδρόμου της Μητέρας Τερέζας; Ναι, δεν είναι κακό όμως. Στην τελική, όλους μητέρες μας έχουν γεννήσει. Αυτό που κάνει όμως εκείνος δεν είναι μόνο ανθρωποκεντρικό, βαδίζει σύμφωνα με το σεβασμό που πρέπει να τρέφουμε ο ένας προς τον άλλον και τη φύση. Μάλλον δεν είναι τόσο Μητέρα Τερέζα, απλώς θέλει να σέβεται αυτό που είναι και το γεγονός ότι του δόθηκε η δυνατότητα να ζήσει πάνω σε αυτόν τον πλανήτη.
Πόσο παρεμβατικός γίνεται ο Γιάννης όταν δει κάτι που δεν του αρέσει; Προσπαθώ να επεμβαίνω όσο μπορώ. Είμαι πολύ κατά της αδικίας, θέλω να υπάρχει διαφορετικότητα, δε μπορώ τα στεγανά και τις προκαταλήψεις, θέλω να υπάρχει το περιθώριο γιατί και αυτό μπορεί να σου πει πολλά πράγματα. Οπότε ναι, προσπαθώ όσο γίνεται να είμαι ανοιχτός και να αντιλαμβάνομαι ό,τι είναι διαφορετικό από εμένα. Παίρνω θέση λοιπόν, άσχετα αν δε με αφορά άμεσα κάτι. Θα δω κάποιον να χτυπά το παιδί του στο δρόμο; Θα πάω να μιλήσω γιατί υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης.
Είναι ιδέα μου ή όντως τελευταία προωθούνται πάρα πολύ σε τηλεόραση και κινηματογράφο οι 'διττοί' χαρακτήρες, με καλή και κακή πλευρά; Είναι μέρος της ζωής μας. Συμβαίνει και συνέβαινε και πάντα, απλώς στο παρελθόν ήταν όλα πιο συντηρητικά. Με αυτό που λέμε εξέλιξη αυτή την στιγμή είναι πολύ πιο εύκολο να δηλώσεις αυτό που είσαι. Ο άνθρωπος σαφέστατα έχει δύο πλευρές, από κει και πέρα είναι το πώς τις επικοινωνεί προς τα έξω και πόσο προσπαθεί κυρίως για το κοινό καλό.
Ραφαέλλα Ράλλη, Esquire,18.8.2021
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη εδώ
