Oι παραστάσεις του Αρη Μπινιάρη δίνουν, συνήθως, προτεραιότητα στον ρυθμό, στη μουσική: Είναι ο τρόπος του σκηνοθέτη. Τώρα, με τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου, όλη αυτή η ρυθμολογία λειτουργεί (και) με στόχο να ανατρέψει τη στατικότητά του. Κι έχει πολλά να πει για τον ήρωα και την τραγωδία (του).
Η ρυθμολογία και η μουσικότητα που σας χαρακτηρίζουν, ισχύουν και για τον «Προμηθέα Δεσμώτη»;
«Αυτό το έργο μοιάζει, αρχικά, να έχει μια φαινομενική στατικότητα. Ένας καθηλωμένος ήρωας, κάποια πρόσωπα που μπαίνουν, ένας Χορός Ωκεανίδων που θρηνεί μαζί του. Διαβάζοντάς το αναρωτιέται κανείς πώς μπορεί να βρει τη βαθιά κίνηση που έχει το έργο, την κίνηση των νοημάτων. Εκεί εστιάσαμε. Οδηγός μας ήταν οι συναισθηματικές μεταπτώσεις τόσο του Χορού όσο και του Προμηθέα - τις μετουσιώσαμε σε ρυθμό, κίνηση, τόνο, ενέργεια, ταχύτητα. Αποκαλύφθηκε έτσι η κινητικότητα, η κίνηση του έργου, των νοημάτων. Οπότε ο ρυθμός αυτή τη φορά, η μουσικότητα του λόγου, ο ειρμός, η ζωντανή μουσική της παράστασης, βοήθησαν ακριβώς σε αυτό: να εκφράσουν και να αποτυπώσουν αυτές τις εσωτερικές συναισθηματικές διαδρομές».
Επαναστάτης ο Προμηθέας;
«Ο ίδιος λέει ότι “δεν περίμενα το μέγεθος αυτής της ποινής από τον Δία, αν και περίμενα να τιμωρηθώ, και αποφάσισα να το κάνω, γιατί μόνο έτσι θα εκκινήσει η ενδεχόμενη πτώση του". Εμείς εκεί βασιστήκαμε, το πήραμε ως εφαλτήριο. Ότι ο ίδιος, αποφασισμένος, δέχεται να υπομείνει τα βασανιστήρια, τις απειλές, τις κακουχίες στα βουνά της Σκυθίας, ως την τελική πτώση, στα τάρταρα. Οπότε αυτό έχει επαναστατικά στοιχεία».
Διαχρονικό πρότυπο;
«Διαχρονικό αρχέτυπο. Τώρα, τι θα πει δεσμά, τι καθηλώνει τον καθένα ή από τι προσπαθεί να ξεφύγει δεν είναι πάντα εξωτερικό, μπορεί και βαθιά εσωτερικό. Δεν μας απασχόλησε μόνο σαν μια εξωτερική κατάσταση, με συνειρμούς σε κοινωνικά μοντέλα αλλά και σαν υπαρξιακή. Αναρωτήθηκα αν ο Προμηθέας είναι μια κατάσταση που μέσα μου πρέπει να υπάρχει ή αν αντίστοιχα υπάρχει και μια άλλη δύναμη που μπορεί να λειτουργεί όπως ο Δίας, με τα χαρακτηριστικά της αλαζονείας του. Όλα αυτά ξαφνικά μπορείς να τα δεις ως ψυχικά δυναμικά που συγκρούονται μεταξύ τους και εν τέλει συντελούν στον χαρακτήρα και τις επιλογές σου. Όχι μόνο για την κοινωνία αλλά και για την ψυχή σου, την ψυχοσύνθεσή σου».
Δηλαδή;
«Στο έργο δεν υπάρχει κανένας θνητός. Οπότε καλούμαστε εμείς ως καλλιτέχνες να δούμε πώς θα το διαχειριστούμε. Ταυτόχρονα οι συγκρούσεις που διατρέχουν την τραγωδία είναι 100% ανθρώπινες. Ο Αισχύλος έγραψε μια ιστορία για τον άνθρωπο, χρησιμοποιώντας για τον θεατή του καιρού του οικεία μυθολογία. Πώς μπορεί να συνδεθούμε εμείς τώρα με το γεγονός ότι ο Ωκεανός είναι ο γενάρχης του θαλασσίου γένους; Προσωπικά δεν έχω σύνδεση. Πού θα εστιάσω για να συνδεθώ μαζί του; Ότι είναι ένας καιροσκόπος, ας πούμε. Οπότε εμείς ψάξαμε να βρούμε τις ισορροπίες που θα διατηρήσουν το ανθρώπινο των συγκρούσεων αλλά μέσα από ένα περιβάλλον που είναι από τον χώρο του μύθου. Έτσι αποφασίσαμε να δώσουμε ένα βάρος, πέρα από τη μουσική και στην εικαστικότητα της παράστασης».
Πράγματι, δίνετε μεγάλη έμφαση στην όψη...
«Ναι, και είναι η πρώτη φορά που δίνω τόση έμφαση. Όλο είναι εστιασμένο, κάπως, στο εξωανθρώπινο, αλλά να μπορεί και να σε πείσει ότι αυτά που διακυβεύονται μας αφορούν - δεν είναι κάποιο μακρινό παραμύθι».
Ο «Προμηθέας» έρχεται μετά από τους «Πέρσες» (Επίδαυρος), τις «Βάκχες» και την «Ηλέκτρα» (κλειστός χώρος). Είναι κομμάτια ενός ενιαίου σύμπαντος;
«Είναι, νομίζω, στην ίδια γραμμή. Έχουν κοινά στοιχεία. Είναι στον ίδιο, χονδρικά αλλά με διαφοροποιήσεις, αισθητικό δρόμο. Νομίζω ότι χρησιμοποιώ, με διαφοροποιήσεις, την ίδια εργαλειοθήκη, μέχρι στιγμής τουλάχιστον. Αλλά κάθε φορά δίνουμε βάση σε κάτι διαφορετικό. Στις “Βάκχες” υπήρχε ένα ενιαίο σύνολο Χορού, όπως και στην “Ηλέκτρα”, στους “Πέρσες”, όπως και τώρα, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Εμφανίζονται οι ρόλοι ως έχουν».
Ποιο είναι σήμερα το δώρο στους ανθρώπους;
«Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ένα πράγμα, είναι πολλά. Να δούμε τι σημαίνει εξέλιξη του είδους, τι μας καταστρέφει και μετά να απαντήσουμε. Ζούμε μια εποχή συγκλονιστικών αλλαγών, την τεχνολογική επανάσταση με συγκλονιστικά ραγδαίους ρυθμούς. Ταυτόχρονα ο πλανήτης χτυπάει ισχυρά καμπανάκια σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα. Είμαστε σε ένα ακραία μεταβατικό στάδιο. Τι είναι αυτό που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ώστε να εξελιχθούμε; Τι δεν χρειάζεται πια να κάνουμε ώστε να καταστρέφουμε ως άλλος Δίας, εμείς σήμερα, οτιδήποτε μας πάει μπροστά; Θέλει μεγάλη επαγρύπνηση η εποχή μας. Το επαναστατικό θα έρθει μέσα από τη συνειδητοποίηση της νέας πραγματικότητας και των αιτημάτων της».
Το πρόσωπο της εξουσίας παραμένει αναλλοίωτο;
«Αυτός που ασκεί την εξουσία, είτε είναι ο άρχων του τόπου είτε είμαι εγώ, ως πατέρας στην οικογένειά μου, είτε αυτό που με καταδυναστεύει μέσα μου, οφείλει κάθε φορά να διατρέχει τις μεθόδους του. Και να παρατηρεί αν διαθέτουν στοιχεία αλαζονείας, υπερβολής, επιβολής, κατάχρησης εξουσίας. Απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση».
Η κατάχρηση εξουσίας είναι όπλο του σκηνοθέτη;
«Οποιοσδήποτε ηγείται μιας ομάδας ή φέρει την ευθύνη ενός συνόλου υπάρχει η πιθανότητα να καταχραστεί ή όχι τη θέση του. Πρέπει να μη θεωρούμε τίποτα αυτονόητο και να είμαστε διαρκώς σε μια συναλλαγή με τους συνεργάτες μας, με το μέσα μας, με αυτό που ακούμε απ’ έξω, με τα καμπανάκια. Λάθη μπορεί να κάνει κάποιος».
Πανδημία, καραντίνα. Σας μετακίνησαν;
«Είμαι σίγουρος ότι όλοι, θέλοντας και μη, μετακινηθήκαμε. Το πώς θα το αξιοποιήσει ο καθένας μας είναι μια άλλη ιστορία. Για μένα υπήρξαν κυρίως γόνιμα ερωτήματα που μπορεί να μην απαντήθηκαν ακόμα αλλά τέθηκαν - πριν δεν υπήρχε ο χρόνος να τεθούν. Γιατί κι εγώ προσπαθώ να ισορροπήσω ανάμεσα στη δουλειά, στη δημιουργία και στη ζωή μου. Μέσα σε αυτό το απότομο και βίαιο, που εμπεριέχει και θλίψη, σκέφτεσαι πώς μπορείς να το αξιοποιήσεις μελλοντικά. Δεν είναι απλό αυτό που έγινε, η απουσία επαφής, η απουσία από τις τέχνες. Χρειάζεται να δούμε τι μας άφησε ψυχικά. Γιατί πιστεύω ότι θα φανεί, όταν φύγει. Χρειάζεται, μετά, να επινοήσουμε μια νέα ποιότητα ψυχραιμίας».
Αναρωτηθήκατε για τον ρόλο της τέχνης;
«Σίγουρα. Ανατρέχεις στον λόγο που κάνεις αυτό που κάνεις. Η απουσία του θεάτρου και μάλιστα με έναν άχαρο και απότομο τρόπο, προσωπικά μου έδειξε πόσο αξίζει και πόσο απαραίτητο μας είναι. Αν κάτι μας έμαθε αυτή η ιστορία, με τον δύσκολο τρόπο, είναι να επαναπροσδιορίσουμε τις σχέσεις μας με το δεδομένο και το αυτονόητο. Τη μία παίζεις την παράσταση και την άλλη όχι, γιατί ήρθε πανδημία. Αν αυτό μας το έλεγαν λίγες μέρες πριν συμβεί, θα γελάγαμε...».
Μυρτώ Λοβέρδου, Βήμα της Κυριακής, 8.8.2021
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Περισσότερα για την παράσταση και αγορά εισιτηρίων:
