«Μια αρχαία τραγωδία είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο από τις λέξεις, τις προτάσεις, τους στίχους και τις στροφές του. Ενα ποίημα γεννά νέες σημασίες – αυτή είναι η δουλειά του. Και τις γεννά, σε ένα καθορισμένο κοινωνικό περιβάλλον», μου είχε πει κάποτε ο μεταφραστής Γιώργος Μπλάνας για τον «Προμηθέα» του Αισχύλου, που, σε δική του μετάφραση, ανέβηκε φέτος και περιοδεύει, σε σκηνοθεσία του Αρη Μπινιάρη.
Είναι μια συμπαραγωγή του Θεάτρου Πορεία και του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, με «Προμηθέα» τον Γιάννη Στάνκογλου και άλλους εξαιρετικούς ηθοποιούς. Παρακολουθώντας την πρεμιέρα στο θέατρο της Ανατολικής Τάφρου των Χανίων, σκεφτόμουν πόσο επίκαιρος είναι για ακόμη μία φορά ο αισχύλειος λόγος για τα πάθη των ανθρώπων και την ηγεμονία των εξουσιαστών τους. Η θυσία του ήρωα μοιάζει με τη μοναδική ελπίδα επιβίωσης της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Γιάννης Στάνκογλου, ο οργισμένος με τους θεούς «Προμηθέας» της παράστασης, μίλησε μαζί μας για την ουσία του έργου αλλά και γενικότερα για το ασαφές τοπίο που βρισκόμαστε σήμερα, τόσο στο θέατρο του τόπου όσο και στη ζωή μας.
• Φέτος μας έρχεστε με μια δυνατή παράσταση, «Προμηθέας» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Αρη Μπινιάρη.
Είμαι ο «Προμηθέας» σε μια εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα. Αρχίσαμε με τον Αρη Μπινιάρη να το συζητάμε πρόπερσι, αλλά δεν έγινε με όλα αυτά τα οποία συνέβησαν. Είναι μεγάλη τώρα η χαρά, γιατί εκτός από τον Γιούγκερμαν δεν έχω ασχοληθεί τα τελευταία χρόνια με κάποιον άλλο θεατρικό χαρακτήρα.
• Ο Αισχύλος, είχε πει ο Ουγκό, προκαλεί φόβο και τρόμο –τον πλησιάζεις και τρέμεις–, εσείς πώς τον πλησιάσατε σε αυτό το ομολογουμένως δύσκολο έργο;
Με μεγάλη δυσκολία τον πλησίασα, γιατί ήθελα να κατανοήσω, όσο γίνεται καλύτερα, το κείμενο. Δουλέψαμε πολύ με τον Αρη και με όλη την ομάδα για να βρούμε την αλήθεια του συγκεκριμένου έργου. Είναι το μόνο που ασχολείται σε τόσο μεγάλο βάθος με την ανθρώπινη ύπαρξη, αλλά δεν έχει κανέναν άνθρωπο. Παρουσιάζει όσο κανένα άλλο έργο τον μοχλό της εξουσίας που δεν βοηθάει και σε πολλά πράγματα τους ανθρώπους. Αντιθέτως παρεμποδίζει την ουσιαστική εξέλιξη και καταστρέφει τη φύση. Πιστεύω ότι σε αυτή την παράσταση, όλα αυτά τα στοιχεία βγαίνουν προς τα έξω, κάνοντας το κοινό να τα αισθανθεί ακόμα περισσότερο.
• Κάνοντας μια αναγωγή του μύθου του Προμηθέα στο σήμερα, κι έπειτα από μια δύσκολη χρονιά που περάσαμε, ποιο είναι το ιδιαίτερο μήνυμα που θέλετε να μεταδώσετε στο κοινό με αυτή την παράσταση;
Κυρίως να καταλάβουμε,πως, ενώ έχουμε πάει στον Αρη ή στη Σελήνη, φτάσαμε να έχουμε στη Γη τόσο υψηλές θερμοκρασίες που μας απειλούν: 45 βαθμοί Κελσίου στο Βερολίνο και 49 στον Καναδά. Αντί να συνυπάρξουμε με τη φύση, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να της πάμε κόντρα. Αυτό, όπως λέει κι ο «Προμηθέας», δεν είναι εξέλιξη.
Εξέλιξη είναι να ακούμε, όσο μπορούμε περισσότερο, τη φύση και τον διπλανό μας και, όσο γίνεται, να ξεφύγουμε από αυτό που λέμε κακές πλευρές του ανθρώπου. Ο Αισχύλος μάς το τονίζει εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια.
• Υπάρχει κάποιο σημείου του έργου που σας δυσκόλεψε ιδιαίτερα;
Ούτως ή άλλως είναι πολύ δύσκολο για τον ηθοποιό να καταπιαστεί με τον «Προμηθέα». Και μόνο να αφηγηθείς το κείμενο σωστά, απλά, θα περάσεις το μήνυμα. Ο Αρης εδώ το κάνει εικόνα και πιστεύω πως φεύγοντας οι θεατές θα έχουν να συζητούν πράγματα τόσο για το έργο όσο και για την παράσταση.
• Περάσαμε μια χρονιά χωρίς θέατρο, ωστόσο έγιναν φοβερές ανατροπές στον χώρο σας και είδαμε απίστευτα πράγματα. Σαν να άνοιξε μια πόρτα ερμητικά κλειστή…
Στην αρχή σοκαρίστηκα. Διάβασα πράγματα τα οποία δεν γνώριζα. Οι φήμες δεν μου λένε τίποτα εμένα. Οι εργασιακές σχέσεις, το πώς συνεργαζόμαστε στη δουλειά, αυτά είναι τα σημαντικά για μένα. Αν ψάξουμε και βρούμε πώς θα προχωρήσουμε, είναι καλό για μια επανεκκίνηση. Πράγματι, είναι ένα τέλος εποχής, αλλά αυτό που εύχομαι είναι η καινούργια αρχή να γίνει ομαλά, με ουσιαστικό τρόπο και σεβασμό μεταξύ μας.
• Με πόση ψυχραιμία πρέπει να αντιμετωπίσουμε όλοι εμείς, εδώ και σε όλο τον κόσμο, τη νέα κατάσταση με την πανδημία;
Πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι. Αν οποιαδήποτε απόφαση πάρουμε σε όλα τα επίπεδα, αυτή τη δύσκολη στιγμή, δεν ληφθεί με ψυχραιμία, θα είναι πάρα πολύ επικίνδυνη, κατά τη γνώμη μου. Κι εγώ προσπαθώ να κρατήσω την ψυχραιμία μου, σίγουρα όμως λέω τα κακώς κείμενα.
Προσωπικά, δεν έχω άλλο τρόπο πέρα από τη δουλειά μου για να εκφραστώ. Βέβαια, το ότι είμαι αναγνωρίσιμος, μου δίνει ένα μεγαλύτερο βήμα για να εκφέρω τη δική μου γνώμη. Περνάμε δύσκολα, βλέπουμε πράγματα που είναι πολύ εύκολο να μας θυμώσουν και πραγματικά μας θυμώνουν. Κι εγώ είμαι θυμωμένος ύστερα από όλη αυτή την καραντίνα που περάσαμε. Μας λένε συνέχεια για μεταλλάξεις που έρχονται, δίνουν στους νέους εκατόν πενήντα ευρώ για να εμβολιαστούν κι άλλα κι άλλα που μου φαίνονται πράγματα «ανώμαλα».
• Λένε πως ένα από τα πολύ ωραία πράγματα που συμβαίνουν στους ηθοποιούς είναι ότι η υποκριτική σάς επιτρέπει να ζείτε τη ζωή τόσων άλλων ανθρώπων χωρίς να χρειάζεται να πληρώσετε το τίμημα. Τι λέτε εσείς;
Μερικές φορές μπορεί κι εμείς επίσης να χρειαστεί να πληρώσουμε το τίμημα. Οπως διαλέγει, βέβαια, να την κάνει τη δουλειά του ο καθένας. Η αλήθεια είναι πως ναι! Ασχολούμαστε με κείμενα που μας πάνε λίγο παρακάτω, που μας δίνουν την ευκαιρία να σκεφτούμε κάποια πράγματα για την κοινωνία, για τον συνάδελφό μας, για τον διπλανό μας, κι αυτό είναι μόνο καλό και θετικό.
• Με διάφορα ευτράπελα που συμβαίνουν τελευταία, με τους εμβολιασμούς και με άλλα, αισθάνομαι ότι η δραματική και η κωμική πλευρά της ζωής τραβούν το σκοινί κι εμείς προσπαθούμε να ισορροπήσουμε…
Ετσι είναι η ζωή. Σαν το γιν και το γιανγκ, δυνάμεις φαινομενικά αντίθετες, που όμως αλληλοσυμπληρώνονται και είναι αλληλεξαρτώμενες, όπως το φως και το σκοτάδι. Ολα υπάρχουν μέσα μας. Μπορεί σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση να μας πιάσει ξαφνικά ένα τρελό γέλιο. Ετσι είναι η φύση του ανθρώπου. Ομως, έχω την εντύπωση πως τα τελευταία χρόνια και ειδικά σε τούτη τη συγκεκριμένη χώρα, συμβαίνουν πράγματα που δεν μπορούμε να τα αφομοιώσουμε. Και νομίζω ότι το να κάνεις πράγματα χωρίς να σκέφτεσαι, μέσα σε αυτή την κατάσταση, θα έχει επιπτώσεις αργότερα. Είναι τόσο γρήγορη αυτή η διαδικασία των αλλαγών που πραγματικά δεν ξέρω τι θα φέρει.
• Φέτος είδαμε κι εσάς να συμμετέχετε σ’ ένα σίριαλ, τις «Αγριες Μέλισσες», με μια πιο κινηματογραφική άποψη στη μυθοπλασία. Μπορεί, μετά την τεράστια επιτυχία που είχε, να αποτέλεσε αφορμή για να δούμε καλύτερα πράγματα στην ελληνική τηλεόραση;
Η αλήθεια είναι ότι το τηλεοπτικό κοινό, έχοντας πάρει μια γεύση από το Netflix και άλλες πλατφόρμες, που έχουν ωραίες σειρές, ταινίες, ντοκιμαντέρ, έχει μεγαλύτερες απαιτήσεις για το επίπεδο της τηλεόρασης που θέλει να έχει. Ο κόσμος έχει ανάγκη τις καλές δουλειές και γι’ αυτό οι «Αγριες Μέλισσες» θα πάνε και τρίτο χρόνο. Θέλω να πιστεύω πως θα έχει μια συνέχεια αυτό και δεν θα γυρίσουμε στα παλιά που κάναμε το εύκολο θέαμα, την εύκολη μυθοπλασία. Ολοι ξέρουμε ότι έχουμε εκπληκτικούς συγγραφείς και παλιούς και σύγχρονους που μπορούν να μας δώσουν καλύτερες σειρές. Από την άλλη βέβαια, έχουμε και τα ριάλιτι που λες: Κοίταξε δω πόσος κόσμος υπάρχει που βλέπει τέτοια πράγματα!
• Σας είδα ως έναν πολύ ξεχωριστό Γιούγκερμαν που δικαίως σημείωσε μεγάλη επιτυχία, όμως φέτος έρχεται μια αμφίβολη θεατρική χρονιά λόγω πανδημίας. Τι να περιμένουμε από σας φέτος;
Θα σκηνοθετήσω πρώτη φορά στο θέατρο. Θα κάνω ένα αμερικανικό έργο στο «Εμπορικόν» με τον διπλό ρόλο σκηνοθέτη-ηθοποιού, ανεβάζοντας το «Killer Joe» του Τρέισι Λετς. «Ο δολοφόνος Τζο» είναι μια ρεαλιστική αμερικανική ιστορία, που υπάρχει και σε ταινία με τον Μάθιου Μακόναχι. Μαζί μου θα παίξουν οι Ναταλία Σουίφτ, Κώστας Νικούλι, Κώστας Σειραδάκης και Μαρκέλλα Γιαννάτου. Στα σκηνικά και τα κουστούμια θα είναι η Αλεξία Θεοδωράκη και η μουσική είναι του Φώτη Σιώτα.
• Επίκαιρο. Είναι καθ’ ομολογίαν δολοφόνος ο Τζο;
Ερωτεύεται μέσα στο έργο και αλλάζει. Δεν είναι ακριβώς η δολοφονία το θέμα του έργου. Είναι σίγουρα όμως ένα σκληρό και βίαιο έργο που αφορά την ενδοοικογενειακή βία, κάτι που μας απασχολεί κι εμάς τον τελευταίο καιρό πάρα πολύ. Εχει λίγο Τενεσί Ουίλιαμς και λίγο αδερφούς Κοέν κινηματογραφικά, ίσως και Ταραντίνο προς το τέλος.
• Στην τηλεόραση θα σας δούμε;
Συζητάω κάποια πράγματα, αλλά δεν είναι ακόμα ανακοινώσιμα.
• Μέχρι τότε όμως ο «Προμηθέας» θα περιοδεύει με πρώτη βέβαια την Επίδαυρο στις 20, 21 και 22 Αυγούστου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. Αν θα θέλατε να μεταδώσετε ένα αίσθημα στον θεατή που θα το πάρει μαζί του φεύγοντας, ποιο θα ήταν αυτό;
Το να κοιτάξει, όπως και το να κοιτάξουμε όλοι τον προσωπικό μας καθρέφτη για να καταλάβουμε πού βρισκόμαστε και την ίδια στιγμή να κοιτάξουμε και τους ανθρώπους που βρίσκονται απέναντί μας και δίπλα μας. Αυτούς που αγαπάμε αλλά κι αυτούς που δεν αγαπάμε, που δεν ξέρουμε. Να βρούμε έναν κάποιο τρόπο, έστω και λίγο, να συμπορευτούμε για το καλό όλων μας και όχι μόνο για το καλό το δικό μας.
• Βέβαια ο Προμηθέας ήταν Τιτάνας και όχι άνθρωπος που δεν έχει υπερφυσικές δυνάμεις…
Βεβαίως. Αλλά πιστεύω πως και ο άνθρωπος έχει υπερφυσικές δυνάμεις αλλά δεν το ξέρει. Εχω δει ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες, παρ’ όλα αυτά τα καταφέρνουν.
• Ποιον ρόλο είχατε πρωτοπαίξει σε αρχαία τραγωδία;
Τον Ωκεανό, στον «Προμηθέα» και πάλι. Με την ομάδα Αττις σε σκηνοθεσία Θόδωρου Τερζόπουλου. Βέβαια από τότε έχω παίξει σε πολλές αρχαίες τραγωδίες. Είναι ένα είδος που με ενδιαφέρει πολύ.
• Λένε πως όταν οι κοινωνίες είναι σε παρακμή τότε το θέατρο στρέφεται στις αρχαίες τραγωδίες…
Συμφωνώ γιατί τα μεγάλα έργα των αρχαίων τραγωδών είναι καθρέφτης. Σαν να τοποθετείται ξανά στο μηδέν ο άνθρωπος και να ξαναρχίζει, για να αλλάξει όσα περισσότερα μπορεί και πάντα προς το καλύτερο.
• Κύριε Στάνκογλου, τελειώνοντας, ποια φράση του Προμηθέα σημαίνει για σας κάτι περισσότερο;
«Εγώ ήμουν που τους έμαθα να ακούν τη λαλίστατη σιωπή που κρύβεται στα λόγια του άλλου. Να βλέπουνε τον άνθρωπο στο πρόσωπο του ανθρώπου».
Κυριακή Μπεϊόγλου, 1.8.2021, efsyn.gr
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Περισσότερα για την παράσταση και αγορά εισιτηρίων:
Προμηθέας Δεσμώτης - Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
Προμηθέας Δεσμώτης - Περιοδεία
