Υπολογίζεται πως μέσω του live streaming οι προβολές παραστάσεων από το ρεπερτόριο του θεάτρου Πορεία έχουν δεχτεί πάνω από 600 χιλιάδες views μέχρι τώρα, ενώ μέχρι τη Μ. Τετάρτη όπου θα παρουσιαστεί η μεγάλη του επιτυχία «Η μεγάλη χίμαιρα», αναμένεται να φτάσουν το ένα εκατομμύριο. Διαδικτυακοί επισκέπτες όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά πάνω από 40 χώρες στην Ευρώπη, την Αγγλία, τον Καναδά, την Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νότια Αφρική.

Μέσα σ’ αυτές τις αντίξοες για το θέατρο συνθήκες που έχει φέρει η πανδημία, φαίνεται ότι η επιλογή των βιντεοσκοπημένων αρχειακών παραστάσεων είναι μια κάποια λύση για τους πολίτες που μένουν σπίτι. Η ανταπόκριση αυτή είναι εντυπωσιακή, λέει ο Δημήτρης Τάρλοου, σε κινητοποιεί να σκέφτεσαι πάνω στην επίδραση της τέχνης, την παρηγορία που μπορεί να προσφέρει σε καιρούς δύσκολους.

Επικοινωνούν μαζί μας άνθρωποι από πολλές περιοχές της Ελλάδας που δεν ξέραμε ότι παρακολουθούν τη δουλειά μας. Μια δασκάλα π.χ. από τη Σίκινο μας ζήτησε διαδικτυακή συνεργασία για να φέρει τα παιδιά σε επαφή με το θέατρο.

Πριν από δύο μέρες είχα μια συγκινητική τηλεφωνική επικοινωνία με τον Πίτερ Μπρουκ και τη Μαρί-Ελέν Ετιέν με αφορμή την προβολή της παράστασης «The Man Who». Είχα να μιλήσω πολλά χρόνια μ’ αυτόν τον σοφό διανοούμενο. Κρατάω αυτό που μου είπε: «Η πανδημία μέχρι να τελειώσει θα μας φέρει μεγάλη ζημιά, θα θρηνήσουμε θύματα, όμως συγχρόνως θα παρασύρει τεράστιες ποσότητες βρομιάς και λάσπης αφήνοντας καθαρό ό,τι πραγματικά χρειαζόμαστε από εδώ και πέρα».

Με το «Δόξα κοινή», την τελευταία μας παράσταση στο θέατρο Πορεία πάνω στον έρωτα και την ποίηση, ήταν σαν να επέλεγα διαισθητικά μια πράξη παρεμβατική, όχι ακτιβιστική. Νομίζω πως μέσα σ’ αυτή τη νέα κατάσταση που ζούμε πρέπει να κινηθούμε στον ίδιο δρόμο, της παρέμβασης.

Οχι μόνο για τη σωτηρία του πλανήτη, για λιγότερες εκπομπές διοξειδίου, για λιγότερη μόλυνση του περιβάλλοντος, αλλά για λιγότερη μόλυνση των ανθρώπινων σχέσεων. Για λιγότερη μόλυνση των ίδιων των ψυχών μας. Αυτός ο θανατηφόρος ιός πέρασε στον άνθρωπο τόσο γρήγορα και απότομα όσο γρήγορα περνάει σήμερα η πληροφορία δημιουργώντας το ανάλογο σοκ.

Το θέατρο πηγάζει μέσα από την ανάγκη για κοινωνικότητα. Ο περιορισμός, η επιβεβλημένη για προστασία απόσταση του ενός από τον άλλον, στο μέλλον θα αυξήσει την ανάγκη για επικοινωνία καθώς θα διαπιστώσουμε το ουσιαστικό που μας έχει λείψει. Η επόμενη μέρα δεν γίνεται να μας βρει τους ίδιους. Οταν καταρρέει η παγκόσμια οικονομία τι να πεις για το θέατρο; Τι να πεις για παραγωγές, για χρήματα που μπαίνουν σ’ ένα τρύπιο βαρέλι, για την εκμετάλλευση των ηθοποιών από θέατρο σε θέατρο, από πρόβα σε πρόβα;

Η οικονομική πληγή θα είναι μεγάλη, όμως μεγάλη θα είναι και η ανάγκη του κοινού για κάτι διαφορετικό. Η νέα συνθήκη μπορεί να μεταβάλει το μοντέλο δημιουργίας από την πλευρά των καλλιτεχνών. Σήμερα που μεγάλα φεστιβάλ, συνέδρια, γιγαντιαίες παραγωγές θεαμάτων έχουν τιναχτεί στον αέρα, σκέφτομαι πως το αγαθό τού να παράγεις, να ταξιδεύεις και να μοιράζεσαι είχε αγγίξει έναν κορεσμό.

Ο τρόμος που δημιουργούσε ο πληθωρισμός ίσως γεννήσει την ανάγκη για τα αναγκαία, όχι για τα περισσότερα. Ισως υπάρξει μια στροφή σε κάτι πιο εσωτερικό, πιο προσωπικό. Οι καλλιτέχνες π.χ. αντί για «τέχνη για όλα τα γούστα» να συλλάβουμε κάτι πιο ωφέλιμο και να το μοιραστούμε με λιγότερους ενδεχομένως αλλά με τρόπο ουσιαστικό, λυτρωτικό.

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, δοκιμάζεται ο ουμανισμός όχι στη θεωρία αλλά στην πράξη. Πώς αντιπαραβάλλεται απέναντι στον πραγματισμό, τον κυνισμό της οικονομίας και των αριθμών, πώς αποτυπώνεται στη μεγάλη κλίμακα που αφορά τα έθνη ώς την ατομική συμπεριφορά, των πολιτών που στοκάρουν απολυμαντικά.

Θα διαπιστώσουμε την ασημαντότητά μας, πόσο ελάχιστοι είμαστε απέναντι στη φύση, στον θεό, πόσο έλειπε η αρμονία στις διακηρυγμένες κοσμοθεωρίες μας. Μια ευκαιρία να δούμε καλύτερα τα πράγματα που αφορούν τη ζωή μας, να σκεφτούμε, να αναρωτηθούμε, να αφουγκραστούμε τον διπλανό.

Τι σημαίνει ν’ αλλάξουμε; Το ερώτημα πρέπει να το στρέψει ο καθένας προς τον εαυτό του, να το κάνει προσωπικό όπως έγινε σήμερα το ζήτημα της ατομικής ευθύνης σ' ένα καθολικό πλάνο επιβίωσης. Ξέρω ότι αν βγω κινδυνεύω αλλά και οι υπόλοιποι, άρα κρύβομαι.

Ομως αυτή η ατομική πράξη ευθύνης αποτυπώνει και τη συλλογική δύναμη. Εχουμε επιδείξει ώς τώρα μια αξιοθαύμαστη δύναμη, κατάκτηση που δίνει ώθηση προς κάτι μεγαλύτερο, πιο υψηλό, πιο ενωμένο. Η δοκιμασία μάς φέρνει αντιμέτωπους με το στοίχημα του πώς θα διαχειριστούμε τη νέα πραγματικότητα, πώς θα αντιμετωπίσουμε τον άνθρωπο, τον άλλον. Κάποιες συμπεριφορές δεν είναι ακριβώς φιλάνθρωπες, οι περισσότερες όμως είναι, κι αυτό μετράμε.

Δεν τρέφω αυταπάτες ότι θα συμβεί κάποια κοσμογονική αλλαγή, ο άνθρωπος θα επανέλθει στις συνήθειές του, το παγκόσμιο σύστημα έχει τρόπους αυτορύθμισης γιατί αλλιώς θα μιλούσαμε για αφανισμό, θα επιβίωναν οι ανθεκτικότεροι και οι πλουσιότεροι.

Η επόμενη μέρα για το θέατρο προφανώς θα έχει τεράστιες δυσκολίες. Το θέαμα επλήγη περισσότερο καθώς απαιτεί σύναξη, εγγύτητα. Θα δούμε το ψυχικό αποτύπωμα που μας άφησε, πώς θα επηρεάσει τη σχέση ηθοποιών-θεατών. Δεν θα εκπλαγώ αν οι άνθρωποι του θεάτρου επινοήσουν νέους τρόπους προσέγγισης.

Σε συνθήκη πολέμου γινόμαστε γενναίοι, εφευρετικοί, πιο λιτοί, περισσότερο άμεσοι και ειλικρινείς ώστε να παρασύρουμε τον κόσμο στη διαδρομή του θεάτρου. Θα βρούμε τις ιδέες, τους τρόπους να συνεχίσουμε με πολλούς ή λίγους από κάτω.

Έφη Μαρίνου, Εφημερίδα των Συντακτών, 12/4/20