«Τι άνθρωπος είσαι; Τι άνθρωποι είστε;». Είναι τα τελευταία λόγια που ακούγονται επί σκηνής στην παράσταση της «Μεγάλης Χίμαιρας». Τα λέει η Μαρίνα, η κεντρική ηρωίδα. Μια Νορμανδή που ύστερα από οκτώ χρόνια στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Σύρο - και αφού έχει σπείρει γύρω της πόθο, πάθος και θάνατο - αυτοφυγαδεύεται στην αυτοκτονία.
Αυτή η φράση δεν υπάρχει στο πρωτότυπο βιβλίο του Μ. Καραγάτση. Την πρόσθεσε ο εγγονός του και σκηνοθέτης της παράστασης Δημήτρης Τάρλοου. Και ενσωματώνει τα πιο αντιφατικά συναισθήματα. Θαυμασμό και συγχρόνως απαξίωση, απορία και αβεβαιότητα, ελπίδα και απελπισία. Ολα αυτά που νιώθει ένας Ευρωπαίος όταν γνωρίζει σε βάθος τους Ελληνες.
Ο ίδιος ο Καραγάτσης άλλωστε εντάσσει τη «Μεγάλη Χίμαιρα» - μαζί με τον «Λιάπκιν» και τον «Γιούγκερμαν» - στην τριλογία «Εγκλιματισμός κάτω από τον Φοίβο». Τον Φοίβο, τον Απόλλωνα, το φως. Οι κεντρικοί ήρωες και των τριών μυθιστορημάτων είναι ξένοι. Που εγκαθίστανται στην Ελλάδα, τη χώρα του φωτός. Και, κατά κάποιον τρόπο, κανείς τελικά δεν την αντέχει.
Αυτό ακριβώς θέλει να αναδείξει και ο Τάρλοου. Εναν συμβολισμό που, αυτήν την εποχή ειδικά, αποκτά τραγική επικαιρότητα. Που ίσως μας βοηθήσει να καταλάβουμε πολλά.
Στην «Χίμαιρα» - το «μεγάλη» προστέθηκε στη δεκαετία του 1950 όταν η νουβέλα του ΄30 επανακυκλοφόρησε αναπτυγμένη ως μυθιστόρημα - δεν συναντιέται απλώς μία Νορμανδή με μια συριανή οικογένεια, τους Ραϊσηδες, αλλά η Ευρώπη με την Ελλάδα. Πόσο γοητευμένες είναι η μια με την άλλη όταν βλέπονται από μακριά αλλά και όταν πρωτοσυναντιούνται. Ο απόλυτος έρωτας που εμπεριέχει και τον θαυμασμό. Οταν όμως συνδιαλλάσσονται, όταν ζουν μαζί βιώνουν το απόλυτο αδιέξοδο. Γιατί απλώς δεν μπορεί να κατανοήσει η μία πλευρά την άλλη.
Η Μαρίνα παίρνει μαζί της στα βάθη της συριανής θάλασσας την απορία πώς είναι δυνατόν σε αυτόν τον τόπο οι συγγενείς να αγκαλιάζονται και να φιλιούνται έτσι όπως στην πατρίδα της μόνο οι ερωτευμένοι το κάνουν. Και για τη συριανή κοινωνία η Μαρίνα ήταν πάντα η ξένη, η Γαλλίδα, η αλλούτερη. Και να ήθελαν δεν μπορούν να την καταλάβουν. Αλλά δεν θέλουν. Τους αρκεί να τη θαυμάζουν μέχρι να βρουν αφορμή για να τη μισήσουν.
Είδα τη «Μεγάλη Χίμαιρα» πριν από λίγες μέρες για δεύτερη φορά. Και αυτόν τον παραλληλισμό κουβάλησα μαζί μου βγαίνοντας από το θέατρο. (Το καλοκαίρι που την είχα πρωτοδεί μου φάνηκε σαν ανατομία της σχιζοφρένειας.)
Σε αυτήν την εξαιρετική παράσταση εξ άλλου, συντελείται η βασικότερη ίσως συνθήκη της Τέχνης. Ο καθένας βρίσκει μια άκρη να πιαστεί, ένα υπόστεγο να καθήσει από κάτω. Αυτό «διάβασα» στα αποσβολωμένα πρόσωπα των θεατών όταν έπεσε η αυλαία. Σαν ο καθένας να είχε ανασύρει από μία αποστροφή του λόγου, από μια χειρονομία, από ένα βλέμμα των ηθοποιών ένα δικό του θέμα, μια δική του πραγμάτωση, ένα δικό του απωθημένο…
Βέβαια πιστεύω ότι κάποιοι ίσως και να ήταν αποσβολωμένοι από την ερμηνεία της Αλεξάνδρας Αϊδίνη στον ρόλο της Μαρίνας. Δεν την υποδύεται, είναι η Μαρίνα! Τόσο που όταν πήγα να τη δω στα παρασκήνια άρχισα ασυναίσθητα να της μιλάω γαλλικά. Η ιδιαίτερη σεξουαλικότητά της υποστηρίζει ιδανικά τις ακραίες ερωτικές συμπεριφορές της ηρωίδας. Η έμφυτη, απαστράπτουσα φινέτσα της όμως την προστατεύει από την παραμικρή υπόνοια εκχυδαϊσμού!
Σαν ξωτικό είναι πάνω στην σκηνή! Τόσο που ίσως αδικεί τις πολύ καλές ερμηνείες των άλλων ηθοποιών. Εκτός από την Αλίκη Αλεξανδράκη που μέσα σε ένα 10λεπτο ρεσιτάλ ερμηνείας, δείχνει τι σημαίνει Οσκαρ Β΄ Γυναικείου Ρόλου.
Τέλος, θέλω να ζητήσω συγγνώμη από τους εξαίρετους θεατρικούς κριτικούς της εφημερίδας. Δεν γράφω όμως ως κριτικός. Απλά, μια οικογενειακή συγκυρία στάθηκε η αιτία να αρχίζω να διαβάζω τον Καραγάτση από το Δημοτικό. Κακώς (γιατί τότε δεν τον καταλάβαινα) αλλά συνέβη. Τη «Χίμαιρα» την έχω διαβάσει πάνω από δέκα φορές, κάποια άλλα έργα του πάνω από τριάντα. Είμαι Συριανή και έχω παίξει στο στοιχειωμένο σπίτι, το «Κοκκινόσπιτο» όπου υποτίθεται ότι εκτυλίσσεται η ιστορία. Γιατί εμείς οι Συριανοί, κοινωνία ταξιδευτών της θάλασσας και του νου, τους ζωντανέψαμε τους Ραϊσηδες. Και αναφερόμαστε σε αυτούς και στη «Γαλλίδα» σαν να είναι υπαρκτά πρόσωπα.
Ετσι, η «Χίμαιρα» δεν είναι για μένα ένα μυθιστόρημα ή μια παράσταση. Είναι κατά κάποιον τρόπο ένα προσωπικό βίωμα. Και όταν του Αγίου Πνεύματος ανεβεί στο θέατρο «Απόλλων» της Ερμούπολης, θα είμαι εκεί…
ΥΓ: Για να μην εκληφθεί η δημοσίευση αυτή ως διαφημιστική, να διευκρινίσω ότι μέχρι την Κυριακή των Βαϊων η παράσταση είναι sold out. Έχουν διατεθεί ακόμη και τα εισιτήρια ασφαλείας.
Γράφει για την "Μεγάλη Χίμαιρα" η Πέπη Ραγκούση στα Νέα στις 9/3/15.
