Ο Δημήτρης Τάρλοου, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου ‘’Πορεία’’, παρουσίασε παράστασή του για πρώτη φορά στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Θα ακολουθήσει περιοδεία.
Μια παράσταση που δεν επιδίωξε να δρέψει δάφνες, ούτε περίμενε ο κ. Τάρλοου να επιβεβαιωθεί ή να καθιερωθεί σκηνοθετώντας σε αυτόν τον χώρο της Επιδαύρου.
Με γνώμονα όσα παρακολουθήσαμε, όσα εισπράξαμε μέσω της θέασης, μπορώ να γράψω ότι.. Ναι, ούτε ο Τάρλοου αμφισβήτησε, θεωρώ, την σημασία για έναν θίασο να ‘’κατεβαίνει’’ στην Επίδαυρο, αλλά κυρίως εκείνο που είναι μέγιστης σημασίας, είναι αυτή καθ’ εαυτή η προβολή της Αρχαίας Τραγωδίας, στο σήμερα. Με τον τρόπο που εκφράζεται το Θέατρο στην εποχή μας.
Μια παράσταση με ήθος, με μελέτη του Αρχαίου κειμένου, πόσο μάλλον της μετάφρασης του Γιώργου Χειμωνά που την ολοκλήρωσε το 1984, μια παράσταση που είχε και ροή και νόημα και καθαρότητα, ειλικρινών προθέσεων, αποκλείοντας τις ‘’μεγαλοστομίες’’ ή τις σκηνοθετικές υπερβολές που πολλάκις έχουμε δει… αποκλείοντας τις αναίτιες θεατρικές ‘’μοντερνιές’’ που έχουν υποβαθμίσει την Αρχαία μας Γραμματεία, για να μη γράψω… την έχουν απολύτως αποκλείσει και από την σημασία της στις μέρες μας και από την σημαντικότατη υπόσταση της.
Μια παράσταση που με κατανοητό και όχι απλοϊκό τρόπο θέλησε να μεταδώσει, να μεταφέρει στο κοινό, την ουσία της δεδομένης Τραγωδίας που τόσο έχει απασχολήσει ερευνητές-αναλυτές, ακόμη και ψυχολόγους, καθώς και νεότερους θεατρικούς συγγραφείς που εμπνεύστηκαν από αυτή. Εδώ δεν υπήρχαν δάνεια από άλλα έργα, ούτε αποσπάσματα από ποίηση να την διανθίζει. Ούτε αναίτιες μακροσκελείς ‘’σιωπές’’ υπήρξαν. Ούτε περικοπές κειμένου ή ακόμη και χαρακτήρων- ηρώων που εξοβελίζουν, πόσο μάλλον, υποτιμούν το μεγαλείο της δικιάς μας! Αρχαίας Τραγωδίας ή και Κωμωδίας.
Μια παράσταση που με απλό και κατανοητό τρόπο επέτρεψε στο κείμενο να ακουστεί, επιτέλους, ατόφιο, ζωντανό, ειλικρινές και καθόλου στομφώδες ως προς την απόδοση του, την εκφορά του λόγου. Πολλές φορές έχουμε αναρωτηθεί. Τι είναι πολυτιμότερο. Να γίνονται τα Αρχαία μας κείμενα βορά των υπερπαραγωγών ή μήπως με απλό, κατανοητό τρόπο (και με ήθος θα προσθέσω), να έχουν πρόσβαση και ικανή πρόσληψη από το κοινό που παρακολουθεί έστω κι’ αν αυτό είναι απαίδευτο ως προς το τι εστί Αρχαία Γραμματεία. Θα μου επιτρέψετε να θεωρήσω, ότι το δεύτερο έχει σημασία. Και αυτό πρόβαλε η παράσταση αυτή σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου (με βοηθούς σκηνοθέτη τις κ.κ. Δήμητρα Κουτσοκώστα και Αρίστη Τσέλου). Θα τολμήσω δε να γράψω, πως αναδείχθηκε η απόλυτη ειρωνική πλευρά της Σοφόκλειας Τραγωδίας, όπως με προσεκτική διαχείριση και η χιουμοριστική της εκδήλωση. Πάντα μέσα από την απαραίτητη βαθιά μελέτη του κειμένου, αγγίζοντας όμως και τις παρυφές της έκτασης του.
Μια παράσταση που η προετοιμασία της μας φανέρωσε την δουλειά που προηγήθηκε, την αληθινή ανασκαφή του ‘’κάτω κειμένου’’, λόγια και δράσεις που εμφανίζονται, παριστάνονται, όμως δεν είναι αυτό που βλέπουμε αλλά υπάρχει το’’ άλλο’’ πέρα από το ‘’αυτό’’.
Μια παράσταση που σημαντικό μέρος της αφορούσε στις ερμηνείες των ηθοποιών της. Και στην επιλογή από μεριάς σκηνοθέτη να θέσουν και τις δικές τους προσλαμβάνουσες, τις δικές τους γνώσεις, την δική τους εκπαίδευση στην υποκριτική.
Και ήταν τόσο ευτυχές να παρακολουθείς τον Αναστάση Ροϊλό που υποδύεται τον Ορέστη, (αν και τον θέλαμε λιγότερο δυναμικό, όπως περιγράφεται και από τον Σοφοκλή), να καταθέτει την εκπαίδευση του στο σύστημα Σουζούκι, καθώς μεταφέρει υποκριτικά, τον χαρακτήρα του εφήβου που μεγάλωσε και εκπαιδεύτηκε από τον Παιδαγωγό που του τον είχαν εμπιστευτεί, για την τελική πράξη εκδίκησης. Τον σφαγιασμό της μητέρας του Κλυταιμνήστρας και του συν-ενόχου της στην δολοφονία του Αγαμέμνονα, Αίγισθο και σφετεριστή του θρόνου. Μια υπόκριση που φανέρωσε και την αμηχανία και την επιβολή επάνω του, του προκαθορισμένου εκδικητικού μένους της Ηλέκτρας, την χειραγώγηση εκ μέρους της. Με κορυφαία στιγμή την αναγνώριση του Ορέστη από την Ηλέκτρα και η άρση του προ ηγηθέντος ψευδούς και (τόσο ειρωνικής) δήλωσης του Παιδαγωγού περί του, τάχα μου, θανάτου του Ορέστη, που επιφέρει βαρύ θρήνο και απελπισία στην Ηλέκτρα…
.. που ερμηνεύεται εκστατικά από την εξαιρετική Λουκία Μιχαλοπούλου. Επί σκηνής σε όλη την διάρκεια της παράστασης, ενδύθηκε την διασαλευμένη και χωρίς αυτοσυγκράτηση, βουτηγμένη στους έξαλλους θρήνους, Σοφόκλεια ηρωίδα της παραφοράς και της Άτις, με επιβλητική ερμηνευτική ικανότητα, με απόλυτη ερμηνευτική προσήλωση στις ψυχολογικές εναλλαγές, στην έξαρση και την ύφεση των εκ δηλούμενων συναισθημάτων της, της αστάθμητης υπερβολής που την οδηγεί στα άκρα, τονίζοντας, ερμηνευτικά πάντα, τα όρια ανάμεσα στην κακότητα και το ’’ωραίο’’, που το εκφράζει και στο δεύτερο επεισόδιο, στην Κλυταιμνήστρα…
.. Και στην, πάντα, σταθερή, εμφατική, άκρως υπολογίσιμη ερμηνεία της Ιωάννας Παππά ως Κλυταιμνήστρα. Μια ηθοποιός με έκταση υποκριτική, ικανότητα μεταμόρφωσης, με έκταση φωνής και σωστή εκφορά λόγου, με διαχείριση των τελειών και των κειμενικών κομμάτων. Να ‘’στήνει’’ επί της ορχήστρας και με τις οδηγίες του σκηνοθέτη Δημ. Τάρλοου, μια γυναίκα ασύδοτη, εγκληματική, μη μετανοούσα, παραβατική. Το μέγιστο όμως χαρακτηριστικό της ερμηνείας της κ. Παππά, η απόδοση και κατανόηση από το κοινό, της αγωνίας και του φόβου για τα επερχόμενα που το γυναικείο ένστικτό της, την στοιχειώνει, και… εξαιρετική στις αντιδράσεις της με την αναγγελία του θανάτου του Ορέστη, που αποδόθηκαν με την εμπειρία που έχει η καλή ηθοποιός να εκφράζει και όσα δεν λέγονται αλλά υπάρχουν σε ψυχολογική άρση, ή έστω και υποσυνείδητα. Ξεπερνώντας με σχετική ευστοχία και την δυσκολία κινησιολογικής υπόκρισης της, στις σκηνές όπου έχει τοποθετηθεί να παίζει στη σκάλα του σκηνικού.
Η Γρηγορία Μεθενίτη στον ρόλο της Χρυσόθεμις. Η άλλου χαρακτήρα και άποψης , αδελφή της Ηλέκτρα και του Ορέστη. Απέδωσε με ικανότητα περισσή την θέση της Χρυσόθεμης προς αυτοσυγκράτηση, αν και η Ηλέκτρα την μέμφεται για την δειλία της και την υποταγή της στο ανίερο ζεύγος δολοφόνων του πατέρα τους. Και εδώ έχουμε την ερμηνευτική απόδοση, μιας γυναίκας που, επί της ουσίας δεν διαφωνεί για την φονική καταδίκη, αλλά για τον τρόπο και την συμπεριφορά που επιβάλλει σθεναρά η Ηλέκτρα.
Ως Παιδαγωγός ο Γιάννης Αναστασάκης ,(πάντα με το πως είδε τον χαρακτήρα αυτόν ο σκηνοθέτης), έδωσε μια χιουμοριστική όψη στο σημαντικό αυτό πρόσωπο, όσο και καταλυτικής προβολής, της Τραγωδίας, ίσως δε και τόσο καθοριστικό πρόσωπο, αφού αυτός μεταφέρει τον μη αληθινό θάνατο του Ορέστη, για να θολώσει τα ‘’νερά’’, βροντερός, στη προσπάθεια του να επιβάλλει στα αδέλφια αυτό που τόσο καιρό έχει σχεδιαστεί και είναι αναπόφευκτό, ειρωνικά επιβλητικός ως παρουσία στην ορχήστρα.
Ο Περικλής Σιούντας στον ‘’άνευ διαλόγου’’ Πυλάδη, τον σύντροφο και εξάδελφο του Ορέστη σε μια ικανοποιητική ερμηνεία του θεατρικά ’’άχαρου’’ αυτού ρόλου, αφήνει το στίγμα του ο κ. Σιούντας με την σωματική του διάπλαση, τις εκφράσεις του και την γνώση του στο παίξιμο πνευστών οργάνων.
Ο Νικόλας Παπαγιάννης στον μικρό σε έκταση ρόλο του Αίγισθου, απέδωσε με πειστικότητα και συνάμα τραγική αγωνία για την προδιαγεγραμμένη δολοφονία του, τον εγκάθετο θύτη άνακτα, τον κατά τον Όμηρο ‘’δόλιο προδότη’’.
Και τους πρωταγωνιστές συμπλήρωναν επαρκέστατα η ομάδα ηθοποιών που αποτελούν τον σημαντικό ως προς την δράση και την εξέλιξη της Τραγωδίας, Χορός, που με την διδασκαλία της κίνησης, από την Μαρκέλλα Μανωλιάδη, αποδόθηκε κατά κάποιον τρόπο, η σημαντική συμμετοχή του στην εξελισσόμενη δράση , στην πρόσβαση του στις αντιδράσεις των ηρώων, στις επικλήσεις προς την Ηλέκτρα για αυτοσυγκράτηση. Οι κ.κ. Μαργαρίτα Αλεξιάδη, Ασημίνα Αναστασοπούλου, Ελένη Βλάχου, Ιωάννα Δεμερτζίδου, Ιωάννα Λέκκα, Ελένη Κιλινκαρίδου-Σίστη, Λυδία Στέφου, Άννα Συμεωνίδου, Χαρά Τζόκα.
Όσο για την ατμόσφαιρα της παράστασης, συνέβαλλε καθοριστικά και εντατικά ο σχεδιασμός των φωτισμών του Αλέκου Αναστασίου, που προβλήθηκε ως ένας ακόμη εκ των πρωταγωνιστών.
Από την άλλη δεν μας συνεπήραν οι μουσικές συνθέσεις του Φώτη Σιώτα, μάλλον μας άφησαν αδιάφορους και μας κούρασε η συνεχής επανάληψη τους, σε σχέση και με τα ηχοτοπία και τις λούπες. Κατά την προσωπική μας γνώμη, θα έπρεπε να βρίσκονται σε άμεση σχέση με τα εκτεινόμενα επί της ορχήστρας, κάτι που δεν το εισπράξαμε. Επί σκηνής ερμήνευαν, ο ίδιος ο Φωτης Σιώτας (βιολί, effects, loops) και ο Τάσος Μισυρλής (βιολοντσέλο).
Καθοριστικό, επίσης, στοιχείο της παράστασης το σκηνικό (είχε σχεδιάσει και τα κοστούμια χωρίς να έχουν κάτι ο ιδιαίτερο παρέπεμπαν και αυτά, όπως και οι κομμώσεις των γυναικών του Χορού στην εποχή του Μεσοπολέμου. Εντός της σκοτεινής μοίρας Της, το μαύρο φόρεμα της Ηλέκτρας με συμπλήρωμα τη χλαίνη του Πατέρα Αγαμέμνονα, οι Ορέστης και Πυλάδης με στρατιωτική ενδυμασία εξόδου, φλοράλ φόρεμα για την Χρυσόθεμη, τουαλέτα για την Κλυταιμνήστρα, κοστούμι πίστας για τον Αίγισθο, με πανοπλία, περικεφαλαία και δόρυ(;) ο παιδαγωγός, φορέματα ποικίλων χρωμάτων για τον Χορό, δεν είδαμε αυτό που είχε ήδη αναφερθεί, ότι τα ρούχα θα ήταν ζωγραφισμένα στο χέρι ) του Πάρι Μέξη, που σε σημείωμα του στο πρόγραμμα της παράστασης μας γνωρίζει ότι το εμπνεύστηκε ‘’από την ζωγραφική παράδοση της γενιάς του 1930 και ιδιαιτέρως από το έργο του Γιάννη Τσαρούχη’’. Ας μου επιτραπεί εδώ, να επεκτείνω τα γραφόμενα επεξηγηματικά του κ. Μέξη. Βρήκα στο διαφορετικών υλικών και αντικειμένων σκηνικό, όλη την καταστροφή του παλατιού των Μυκηνών (και του Μυκηναϊκού Πολιτισμού) από αλλεπάλληλες πυρκαγιές , σειρά γεγονότων, εισβολές, αναταραχές περίπου τον 12ο π.Χ. Αιώνα. Τα όσα απέμειναν και μάλιστα έγιναν έναυσμα για πολλές και διαφορετικές θεωρίες, να ήταν και αυτά στοιχεία έμπνευσης του κ. Μέξη για τον σχεδιασμό του σκηνικού.
